UMUT ve BÜYÜK İNSANLIK
23 Ocak 2019 23:15 / 1793 kez okundu!
Umut iyi bir şey midir?
Kimi düşünüre göre umut en önemli yaşam iksiridir. Mesela, tarih boyunca çok önemli bir düşünce fikir akımı olan Stoacılara göre, bazen kendi kendini kontrol etmeyi geliştiren insanların diğerlerinde olumlu değişiklikler sağlayabileceği fikri vardı. Onlara göre ıstırap yaşamlarımızdaki olaylardan değil onlar hakkındaki yargılardan, yorumlardan gelmektedir. Dolayısı ile bu yorumlara son vermek gerekir.
Hayattaki ıstırap gerçekten onlar hakkındaki yorumlardan mı gelmektedir? Yoksa insanın yapısından mı gelmektedir?
****
UMUT ve BÜYÜK İNSANLIK
Umut iyi bir şey midir?
Kimi düşünüre göre umut en önemli yaşam iksiridir. Mesela, tarih boyunca çok önemli bir düşünce fikir akımı olan Stoacılara göre, bazen kendi kendini kontrol etmeyi geliştiren insanların diğerlerinde olumlu değişiklikler sağlayabileceği fikri vardı. Onlara göre ıstırap yaşamlarımızdaki olaylardan değil onlar hakkındaki yargılardan, yorumlardan gelmektedir. Dolayısı ile bu yorumlara son vermek gerekir.
Hayattaki ıstırap gerçekten onlar hakkındaki yorumlardan mı gelmektedir? Yoksa insanın yapısından mı gelmektedir?
Kimi büyük düşünüre göre umut en olumsuz duygulardan birisidir. Aristoteles’e göre umut uyanan insanın rüyasıdır. Umut bir şeyi arzu ettiğimizde onu beklemektir. Ve dolayısı ile umut eziyetin süresini arttıran bir şeydir.
Spinoza da bu konuda oldukça kafa yormuş düşünürlerden birisidir. Ona göre umut edenler hem var hem de yok gibidirler. Çünkü elle tutulur ama mükemmellikten uzak olan ile mevcut olmayan ama cezbedici olan arasında, güncel olan ile geleceğin vaadi arasında kalmışlardır. Spinoza Etika adlı eserinde ayrıca umudu istikrarsız bir neşe olarak değerlendirir. Ve ona göre umudun tersi umutsuzluk değil cesurca bir tevekkül ruhudur. Ve umut, cahillere ait bir yanılsamadır. Schopenhauer, insanı yanlış beklentilere sürükleyip bozduğu için umudu kötülük olarak değerlendirirken, ona göre asıl sorun, tarih boyunca erişilmez şeyleri umut etmek, insanlığın önemli yıkımlarından birisidir.
Günümüzde olmakta olan ve olmuş olan üzerinden bunu yorumlayabiliriz. Kapitalizm ile komünizm idealleri de Spinoza’nın bu düşünce süzgecinden geçirilebilir. Kapitalizm mükemmellikten uzak ama elle tutulan vasat bir şeyken, komünizm mevcut olması mümkün olmayan ama cezbedici olandır. İki anlayışı da tersine döndürmeye çalışanlar da var. Mesela, kapitalizmi idealleştirerek mükemmelleştirenler olduğu gibi, diğer tarafta sosyalizm meselesini mükemmellikten çıkarıp vasatlaştırarak elle tutulur hale getirmeye çalışanlar da var. Bunlar da nostaljilerini terk etmek istemeyenlerdir.
İbni Sina, Antik Yunandan etkilenmiş, çeviriler yapmış, önemli İslam filozoflarından biridir. O şöyle der: “Oluşan her şey, ya meydana gelişinden önce var olmanın (maddi anlamda) imkanlılığını kendi içerisinde taşıyordur ya da imkansızdır. Kuvve’de var olanın doğası, onun cevheri olarak münhasıran maddede mevcuttur. Bu bakımdan madde öyle teşekkül etmiştir ki, onun kendi içinde kuvve’nin mevcudiyetini sürdürdüğünü ve bir varoluş olduğunu söyleyebiliriz.” İbni Sina’nın bu fikrindeki bütün “madde” kelimelerini “insan” diye değiştirebiliriz. Bu durumda özet, varoluş maddeten içindeki cevhere aittir fikridir ama buradan şuna da ulaşabiliriz: İnsanın yapısı ancak taşıdığı cevher ile kaimdir. Maalesef, bu cevher de sorunludur. Dolayısı ile bu cevherden önemli bir ideal beklenmemelidir. Sadece bir kısım reformlar beklenebilecek şeylerdir. Dolayısı ile bir insanlık idealinden bahsetmek artık gençlik yıllarındaki gibi beni heyecanlandırmıyor. Hele büyük insanlıktan bahsetmek yapıyı anlamamaktır. İnsanın halkına duyarlı olması artık çok daha anlamlı geliyor. Dostoyevski’nin “Benim devrimci olduğum dönemim hamlık dönemimdir oysa halkımı anlamaya başladığım dönem olgunlaşmaya başladığım dönemdir” dediği sözü aklıma geldi. Dostoyevski de Shakespeare gibi modern dönemin en önemli trajedi yazarlarından birisidir. Halkıyla dalga geçmeyi marifet sanan Kemalistlerin daha çok okumaları gerekiyor.
Nihat ÜSTÜN
24.01.2019
Son Güncelleme Tarihi: 28 Ocak 2019 16:51
