Duvarlar ustasını kaybetti
17 Ocak 2013 12:11
Türk resminin en üretken isimlerinden Burhan Doğançay hayatını kaybetti. Resimleri dünyanın önemli müzelerine giren ünlü sanatçı, hayatını adadığı “Dünya Duvarları” serisiyle ünlenmişti
Yarın Teşvikiye Camisi’nde cenaze namazı kılınacak Burhan Doğançay, cumartesi günü Bodrum’da toprağa verilecek.
84 yıl önce İstanbul’da ressam ve harita subayı Adil Doğançay’ın üç çoğunun ilki olarak doğan sanatçı dört yaşında çizim yapmaya başladı. Babası birlikte çizim yapabilmeleri için onu sık sık taşradaki iş gezilerine götürdü. Ankara’daki lise yıllarında ünlü ressam Arif Kaptan’dan ders aldı, Gençlerbirliği’nde futbol oynadı. Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdikten sonra 1950’de Paris’e gitti. Fransızca öğrenmek için Empresyonist sanatçılarıyla ünlü kıyı kasabası Honfleur’de kaldı. Kasabanın takımıyla futbol oynadı ve resim yaptı. Paris Üniversitesi’nde ekonomi okumak ve resim çalışmak için geri döndü. Geçinebilmek için İngiliz film dublörlük, gece bekçiliği, barmenlik ve yerleri süpürmek gibi ek işler yaptı, karma sergilere katıldı. 1953’te ekonomi doktorasını tamamladı, ardından Paris yakınlarında bir sanatoryumda altı ay geçirmek zorunda kaldı.
Turizm genel müdürü oldu
Ankara’da Ticaret Bakanlığı’nda çalıştıktan sonra turizm genel müdürü oldu. 1962’de Turizm ve Enformasyon Ofisi Müdürü olarak New York’a gönderildi. Washington Square Galleries’de ve Willem de Kooning gibi isimlerin de yer aldığı World Show sergisinde Türkiye’yi temsil etti. İki yıl sonra da resmi görevinden istifa ederek kendini tamamen resme verdi.
Kolaj ve düzenlemeleri için ilham ve hammaddeyi New York sokaklarında arayan sanatçı tekrarlayan bir motif olarak kent duvarlarını seçti. Duvarları kağıt yüzeyinde yeniden yaratarak “Kent Duvarları Serisi”ni başlattı. “Duvar sanatı” terimini sanat dünyasının dağarcığına dahil etmek için çalıştı.
ABD’deki ilk kişisel sergisini New York’taki Ward Eggleston Galerisi’nde açtı.
1967’de, 30 yıl sürecek New York Metro Duvarları Serisi’ne başladı. 70’ler boyunca devam edeceği Hücum Serisi’nin ilk çalışmasını üretir. Bu seri, sonradan gelecek Kurdeleler ve Koniler serilerinin habercisi oldu.
İsrail gezisiyle 1975’te 100 ülkeden 30 bin duvarın fotoğrafını içeren Dünya Duvarları fotoğraf projesine başladı, 120’ye yakın ülkeyi ziyaret etti.
Türk sanat piyasasında devrim yarattı
1976’da İstanbul’da açtığı kişisel sergi Türk sanat piyasasında bir devrim yarattı. Uluslararası fiyatlarından sunulan tüm yapıtları satıldı. Yaklaşık on yıl sonra Manhattan’daki gökdelenlere tırmanmak ve demir işçilerini çalışırken görüntülemek için özel izin aldı. Demir işçileriyle kurduğu dostluk onu 1986’da büyük bir onarım geçiren Brooklyn Köprüsü’ne götürdü ve Doğançay, güvenlik ağlarıyla kaplanan köprünün fotoğraflarını çekme fırsatı buldu.
Koniler Serisi’nden Mimar Sinan, Muhteşem Çağ ve Mavi Senfoni yapıtlarıyla Birinci İstanbul Bienali’ne katıldı. Formula 1 Serisi’ndeyse yarışçıların dikkatini dağıtmaması için kısmen siyah plastikle kaplanan Monako duvarlarından esinlendi.
St Petersburg’daki Rus Devlet Müzesi’nde bir kişisel sergi açan ilk Batılı sanatçı olan Doğançay, 1995 yılında da T.C. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü aldı.
New York Kenti’nin 100. yıl kutlamaları çerçevesinde JFK Havalimanı’nda açılan Daha Önce Hiç Görülmemiş Haliyle Brooklyn Köprüsü sergisi iki yıl açık kaldı. 2009’da Do Mavi Senfoni tablosu bir açık artırmada, yaşayan bir Türk sanatçısına verilen en yüksek fiyattan alıcı buldu.
Yaşamı boyunca pek çok ödül alan ve eserleri UNICEF kartpostallarına da basılan dünyaca ünlü Doğançay 30 yılı aşkın süredir Angela Doğançay ile evliydi. Çocukları olmayan çift minikler için düzenlenen pek çok sosyal projeye de katkıda bulundu.
Eserleri Metropolitan Müzesi’ndeki ilk Türk
» Burhan Doğançay’ın eserleri Basel Kunstmuseum, Viyana Museum Moderner Kunst, Stockholm Moderna Museet, Stuttgart Staatsgalerie, New York Guggenheim Müzesi ve Whitney Amerikan Sanatı Müzesi ile Londra’daki British Museum koleksiyonlarına girdi.
» 1982’de Paris’teki Centre Georges Pompidou’da Dünya Duvarları projesinden doğan Les Murs Murmurent, ils Crient, ils Chantent (Fısıldayan Duvarlar) adlı kişisel sergisi açtı.
» 2003’te Hat Sanatına Saygı çalışması, Brüksel’deki yeni Avrupa Parlamentosu Binası’na asıldı.
» 2012’de Ribbon Mania New York’taki Metropolitan Sanat Müzesi’nin daimi koleksiyonuna eklenen ilk Türk çağdaş sanat yapıtı oldu.
» Burhan Doğançay 1999’da Beyoğlu’nda beş katlı harap bir bina aldı ve dostlarının desteğiyle üç yıllık bir restorasyon süreci başlattı. Kendi eserlerinin yanı sıra babasınınkileri de sergilediği “Burhan Doğançay Müzesi” 2004’te resmi olarak açıldı.
İllegal sayılan duvar resimlerini özgürleştirerek, dünya sanat dinamiklerine sokan isimlerden biriydi
İstanbul Modern Yönetim Kurulu Başkanı Oya Eczacıbaşı
Çağdaş sanatımızın en önde gelen isimlerinden Burhan Doğançay’ın ülkemizdeki ilk retrospektifini 2001’deNejat Eczacıbaşı Vakfı düzenlemişti. 2012 yılındaysa değerli sanatçımızın İstanbul Modern’de yarım yüzyıllık sanatsal kariyerini yansıtan retrospektifini sunduğumuzda, yıllardır özlemini dile getirdiği bir hayaline ortak olmuştuk. Sanatçı duruşuyla örnek teşkil eden, gelecek için çocukların ve gençlerin sanat eğitime büyük önem veren, enerjisi, samimiyeti ve heyecanıyla herkesi etkileyen Doğançay ülkemizin yetiştirdiği önemli vizyoner kişiliklerden biriydi. İstanbul Modern’e her zaman büyük destek veren dostumuz Doğançay’a rahmet, ailesi ve sevenlerine başsağlığı diliyorum.
Ressam Balkan Naci İslimyeli
Burhan Doğançay’ı 90’lı yıllarda New York’ta yakından tanıma fırsat buldum. Kendisi ve eşi Angelica ile dost olduk. Yabancı bir ülkede sıfırdan varoluş serüvenine de birebir tanıklık ettim. Onunki asla kişisel bir serüven değildi, Türk resminin dünya çapında var olması için çalıştı. Bu uğurda yaşamının sonuna kadar büyük bir sabır, cesaret ve kararlılıkla mücadele etti. Çok büyük ve verimli bir sanatçıydı, hepimizin başı sağolsun. Onun mücadelesi arkasından gelen yeni kuşaklara örnek oldu. Burhan Doğançay Müzesi’nin genişleyerek devamlılığının sağlanacağına güvenmek istiyorum. Doğançay, dünya resmine duvar resimlerini sokan isimlerden biri, bu yönüyle de öncü. İllegal sayılan duvar resimlerini hapsoldukları alandan çıkararak özgürleştirdi. Kendi sanat anlayışının biçimsel öğeleriyle yoğurarak evrensel bir dil oluşturdu. Bu dinamiği herkeste önce kavrayarak dünya resminde büyük bir çıkış yaptı.
Gençlerbirliği Kulübü Başkanı İlhan Cavcav
Gençlerbirliği ve Türk futbol tarihi için son derece önemli Orhan Şeref Apak, Halim Çorbalı ve Sarı Kemal (Kaya) gibi isimlerle futbol oynayan Burhan Doğançay hem dünyaca ünlü ressamımız, aynı zamanda da futbolcumuzdu.
Taraf
