Demokratik erozyon mu? Demokratik tükeniþ mi? Sosyal Avrupa'nýn itirazý

16 Þubat 2015 01:39 / 1885 kez okundu!

 

 

Ingolfur Blühdorn - 18.11.2014

Demokrasi denenmiþ rejimlerin içinde en iyisidir. (Churchill)

Rousseau’dan sonra halkýn politik iradesi sonucu oluþan egemenlik hakkýnýn demokrasinin en zayýf halkasý olduðunu anladýk. Lenin’le beraber sosyal adaleti gerçekleþtirme ve halklarýn kaderini belirleme hakký olmasaydý, demokrasi, kapitalizm için en güvenilir politik rejim olabilirdi. Kemer sýkma politikalarýnýn yoðunca uygulandýðý bugünlerde demokrasiye güveni yeniden oluþurmak baþlý baþýna bir sorundur.

 

Savaþ bittikten ve faþizm yýkýldýktan sonra demokrasi kutsal topraklar gibiydi. 50’li yýllardan sonra Batý Avrupa ülkeleri geniþ sosyal sýnýf ve guruplarýna, o zamana kadar görülmemiþ bir özgürlük, barýþ ve refah saðlamýþtý. 1970’deki krizle beraber sosyal refah devletinin maliyeti artýnca, demokrasi, post materyalist bir formata dönüþtürüldü, kimlik sorunlarýna yöneldi ve demokratik rejime güven giderek azaldý.

 

Öte yandan, Batý Avrupa’daki yeni sosyal hareketler, toplumsal özgürlüklerin henüz garanti altýna alýnmadýðýný, toplumsal entegrasyonun kazanýlmadýðýný ileri sürerek, demokratik toplumlarýn ancak ileride kazanýlabileceðini ýsrarla vurguluyorlar.

 

Ekonomik kalkýnma sonrasý yýllarda, sosyal Avrupa’nýn, dogmatik kalkýnma projelerinin sýnýrlarý içinde dahi ekonomik kalkýnmayý gerçekleþtirememesi, sosyal hareketlerin demokratik rüyalarýný sonuçsuz býraktý. Demokrasiyi aþaðý çeken faktörler tükendi, yerini krizden çýkarma faktörleri aldý. Buna raðmen, prekaryat sýnýfýný ve yoksullarý en son sýnýrýna kadar sömürmelerine raðmen zenginler lehine çok az oranda bir ekonomik kalkýnma saðlandý ve sonuçta demokratikleþme onlar için gerçekleþti. Geçici olmadýðý kesin olan finans politikalarý yalnýzca sosyal anlamda deðil, ekolojik anlamda da yýkýma neden oldu. Bu nedenle demokratik meþruiyet krizi inanýlmaz boyutlara vardý.



 

Meþruiyet krizi  

 

1970’lerden sonra J. Habermas ve C. Offe demokrasi krizinin kapitalizmin meþruiyet krizi olduðunu yazmýþlardý. Onlara göre, kapitalizmin aþýrý kar hedefi, sosyal devletin kaynaklarýný tüketerek, katýlýmýn, içselleþtirmenin ve sosyal adaletin demokratik baskýsýnýn aðýrlýðý karþýsýnda sosyal meþruiyetini yitirecek ve sistem bütün olarak çökecekti.

 

Çevreciler, doðal kaynaklarýn sýnýrlarý içinde, ekonomik kalkýnmayý ve kapitalizmin kendisini sürdürebilmenin imkansýzlýðýný ýsrarla belirtirken, aslýnda tartýþmalara yenisini eklemiþ oldular. Habermas ve Offe’nin düþünceleri sosyal yabancýlaþma ve ekolojik sýnýrlýlýk temelinde güçlü saptamalara dayanýr.  Her ikisi de, sosyal üretkenliðin ve ekolojik sürdürelebilirliðin zorlamasý sonucunda, devlet ve sivil toplumun kaçýnýlmaz olarak ekonomik uygulamalara kurallar getirebileceði düþüncesinden hareket ederek, dizayn edilen modelinin doðru olmadýðýný gördü.

 

Meþruiyet krizi sürerken, kapitalizmin deðil demokrasinin meþruiyeti krize girdi. Politik meþruiyetinden yani demokrasiden sýyrýlan kapitalizm, sosyal ve ekolojik hedeflerden uzaklaþtý; kontrol altýnda tutulmasý da imkansýz gibi. Daha da kötüsü, kapitalizm, demokrasiyi kendine benzeterek onu yandaþý yaptý. Katýlým, özgürlük, adalet ve sürdürebilirlik algýsýný geniþ kesimlere yaydý.  Artýk neo liberallerin müþteri tercihlerini, geniþletilmiþ emek pazarý, ticari emisyonlar ve yeþil kalkýnma dýþýnda düþünmek hemen hemen imkansýz oldu. Egemen neoliberalizm, müþteri taleplerini iyi karþýlamaya dayanan pazardan azami yararlanmayý, sosyal ve ekolojik meþruiyetini saðlayarak yapýyor. Bir zamanlar Goebbels’in söylediði gibi, demokrasi, iktidarý ele geçirmek için iyi bir rejimdir. Benzerini neo liberaller yapýyor, demokrasiyi gülünç duruma düþürerek ekolojik ve sosyal çüküntüyü hýzlandýrýyorlar.

 

SÝMÜLATÝF DEMOKRASÝ

 

Demokrasi, yapýsal bakýmýndan kapitalist üretimin güçlü bir kalesine dönüþtüðünden, ekolojik ve sosyal sorumluluklarý yerine getiremez durumda. Sosyal demokrasi, Üçüncü Yol tarafýndan satýldýðýný, aldatýldýðýný acý bir biçimde anladý. Teknolojik menejerlikle yeþil endüstriyi amaçlayan Yeþiller, kapitalizm içinde kimlik bunalýmýnýn çýkmaz labirentinde çýkýþ yolu arýyorlar.

 

Yeni otoriterlik, yaþam makinesine baðlanmýþ demokrasiye acil müdahele yapmasý için çaðrýlan doktora benziyor. Seçilmiþ diktatörler, sosyal ve ekolojik yýkýmýn demokrasiyle çözülemeyeceðini bildikleri için, demokratik haklarý birer birer buduyor. Yeni popülist aþýrý sað, göçmenlere karþý sýnýr kontrollerini arttýrma sözü vererek halký arkasýna alýyor. Elde ettikleri seçmen gücüyle karar alma mekanizmasýný Brüksel’den ulusal parlamentolara taþýma mücadelesi veriyorlar.

 

Bazý entellektüel sol düþünürler, Alternatif Demokrasi (Habermas)  veya Agnostik Demokrasi (Mouffe)  gibi radikal projeler geliþtirirken, bazýlarý da sosyal medya tarafýndan güçlendirilen etkili eylemlerin yakýnda herþeyi deðiþtirebileceðinin (Klain)  sözcülüðünü (Crouch) yapýyor. Yeni radikal hareketler ise eskisinden farklý olarak ideolojik fundamentalizmden dini fundamentalizme evrildi.

 

Dini fundamentalist hareketler dýþýnda kalanlarýn hepsinin birleþtiði ortak nokta, demokratik yetersizlik ve erozyondur ve onlar hiç bir zaman demokratik çöküþü kabullenmiyorlar. Þu veya bu yolla post demokratik (Crouch) analizlere baðlanmýþ durumdalar. Hepsi, Crouch gibi, demokrasinin sosyal özgürlük ve eþitlik sunamayacaðýný, ancak baygýnlýðýný atlatabileceðini yazýyorlar. Tümü demokrasinin içeriðini belirleyen halk, ulus devlet, sivil toplum, egemenlik ve halkýn iradesi kavramlarýnda birleþiyorlar. Fakat hiç biri demokrasinin bittiðini kabul etmiyor. Ne sosyal, ne ekolojik anlamda demokrasi kapitalizmle mücadele edemiyor, sýnýrlandýramýyor ve egemenlik altýna alamýyor. Ne ekolojistler ne de sosyal demokratlar kapitalist mantýðý alt edecek politikalara öncelik veren parametreler geliþtirebiliyorlar.       

 

Bunun nedeni neo liberal elitin dilimizi ve idealimizi çalarak söyleme, bilime ve yeni hayaller kurma kapasitemizi yýkmalarýyla sýnýrlý deðildir. Bunun çok ötesinde. Özgürleþtirmenin kendisi ve demokrasinin vaz geçilmezi olan modernleþme projemizin eriyip yok olmasýdýr. Daha da önemlisi, demokratik düþüncenin merkezindeki boþ alaný geniþletti. Rousso ile beraber, istemiyerek de olsa, halk ve halkýn iradesiyle bu alan kapanmýþtý. Sulandýrýlmýþ modernizmle veya globalizmle uçurum kapatýlamaz. Demokrasinin meþruiyet krizi baþka yerde söylediði gibi simulatif pratiklerle geçerli cevap bulabilir. Çaðdaþ vatandaþýn yaþam alanlarýna iliþkin geliþtirdikleri bazý tutarsýz katagoriler çok sýnýrlý ve dardýr fakat sosyal barýþý korumak ve batý toplumun algýsý için gereklidir.   

 

Kurucu taraf

 

Bu aþamada simülatif demokrasi sosyal çatýþmalara ýþýk tutabilir ancak geçici bir aþamadýr, günleri sayýlýdýr. Sosyal gerilimler ve ekolojik yýkým arttýkça demokrasinin sadece erozyona uðramadýðýný, devam ettirilemeyeceðini, bittiðini ve hatta yýkýcý olduðunu pratik olarak görmek zorunda kalacaðýz. Demokrasinin politikanýn önkoþulu ve politik koþullarý hazýrlama merkezi olduðu anlaþýldýðýnda liberaller tarafýndan þiddete maruz kalmaz. Bunu anlamak çok önemlidir ve birinci adýmdýr. Demokrasinin kendisi, Churchill’in tezinden öteye gitmiyorsa, bizi kendisiyle mücadele etmeye, reformlara, canlandýrmaya ve sahiplenmeye zorluyor. Gerçekten de, solun demokrasiye karþý mücedele etmemesi, yeni bir hayal moduna girmemesi,  özünde, sorunun düðüm noktasýdýr. Waimar ve siyasi islam deneyimleri demokrasiye karþý mücedelenin ne kadar tehlikeli olduðunu hatýrlatýyor. Ve özellikle neoliberalizmin içinde planlanmasý sorunu daha da zorlaþtýrýyor. Öyle bir çaðda yaþýyoruz ki demokrasi hariç (Saramago) herþeyi tartýþýyoruz. Demokrasiye karþý söylenen her söz otoriterlikle damgalanýyor. Neoliberal otoriterlik, kendisi için özgür düþünme ve ifade özgürlüðü algýsý yarattý. Var olan kurumlara karþý -neoliberal ve aþýrý sað populistlere- halkýn egemenliðini ve özgür iradesini egemen kýlmak için yapýlanlar anti eþitlikçi, dýþlayýcý ve çatýþmalara dayanýyor. Demokratik düzene karþý direniþ yapýlamýyor. Kaldý ki var olan yapý yalnýzca sosyal adaletsizliði, ekolojik yýkýmý koruyor ve gerici bir rejime dönüþmüþ durumda, bu yüzden yýkýlýp yenisiyle deðiþtirilmesi gerek. Yerini alacak dinamik, yaþayabilir bir alternatif için öncelikle,

1- Demokrasi var olan elitle iliþkileri devam ederse, ekolojik ve sosyal hedeflerini gerçekleþtiremez.

2- Bizi ulusal egemenlik ve ulus-devletlerin sýnýrlarý ötesine götüren  neoliberlizm  deðil modernizmdir.  Dijital dünyanýn yarattýðý akýþkan hareketli vatandaþýn sýnýrlarý aþýldý, geçici de olsa müþteri vatandaþ ve belirsiz kimlik açýða çýktý.

3- Kalkýnma sonrasý ekonomiyi ve sürdürebilir krizin gerçeklerini anlamamýz, politik kuruculuðun ve demokrasinin dayandýðý kesintisiz kalkýnmanýn da ötesine giderek, çatýþma halindeki bireysel özgürlük ile sosyal eþitsizliði uzlaþtýrmalýyýz. Bu yeni politik model ütopya gibi gelebilir ancak gerçekten nasýl bir þey olabileceði zaten kesin deðil. Fakat otoriter neoliberal egemenliðin devamýna olanak tanýmayacaðý kesindir.

 

Zaman ve mekan kazanmak için bir alternatif yaratmaksa amaç, demokrasiye yeniden güven kazandýrmak akýllý ve belki de gerçekçi bir politika olurdu.  Elbette bu neopopulist ulusalcý otoriterliði ve neoliberal market otoriterliði geniþletmek amacýyla mücadeleyi gerektirir. Özünde politika AB kurumlarýndaki demokratik eksikliði gidermek, neoliberal hedeflerden uzaklaþarak sosyal ve ekolojik gündeme yönelmektir. Deðiþken ve akýþkan modernite koþullarýnda bu amaçlar için mücadelenin baþarýsý ve demokratik hareketlerin ekonomik faaliyetlere sosyal ve ekolojik sýnýrlar getirmeleri hiç bir zaman bu kadar zor olmamýþtý. Þu düþündüðümüz anda bizi rahatlatacak gerçekçi bir alternatif ufukta görünmüyor. Ne yazýk ki sosyal Avrupa, sosyal Avrupa olarak kaldýkça kayalýklarýn ve taþlýk zeminin arasýnda sýkýþýp kalacaktýr.

 

    Bu makale sosyal Avrupa 2019 projesinden alýnmýþtýr   

 

Dr Ingolfur Blühdorn

University of Bath

18.11.2014

Türkçeye çeviren: Mehmet taþ

 

Son Güncelleme Tarihi: 17 Þubat 2015 00:28

 

Bu yazýyý Facebook'ta paylaþabilirsiniz+:
Facebook'ta paylaþ
0
Yorumlar
Uyarý

Yorum yazabilmek için üye olmalý ve oturum açmalýsýnýz.

Eðer sitemize üye deðilseniz buraya týklayarak hemen üye olabilirsiniz.

Eðer üye iseniz oturum açmak için buraya týklayýn.