Edebiyattan mahkum olduk
17 Şubat 2010 12:15
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Apollinaire’in On Bir Bin Kırbaç romanının Türkiye’deki yayıncısına verilen cezayı haksız buldu
Sanat yapıtlarındaki en küçük bir müstehcenlikten dolayı ahlâkı bozulan bir toplum olduğumuz için bazı kurum ve kuruluşlar bizleri koruma altına aldılar ve Cumhuriyet tarihi boyunca önlerine çıkan yapıtları yasaklama gereği duydular. İşte bu vesileyle 1999 yılında Hades Yayıncılık tarafından yayımlanan Guillaume Apollinaire’in romanı On Bir Bin Kırbaç toplatılmış ve yayıncı Rahmi Aktaş da ağır para cezasına çarptırılmıştı. Aktaş, 2004 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurmuş ve mahkemenin kararını beklemeye başlamıştı.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi grotesk edebiyatın önemli kitaplarından biri olan sado-erotik roman On Bir Bin Kırbaç’ın ‘müstehcen’ olarak değerlendirilmesini haksız buldu.
AİHM, davaya ilişkin kararında bazı ilginç değerlendirmelerde de bulundu. Kitaba yapılan müdahalenin, dönemin yasalarında öngörüldüğünü ve amacının meşru olduğunu, sanat eserlerini yayımlayanların ifade özgürlüğü hakkını kullanırken görev ve sorumluluklarının da bulunduğunu belirtti.
Buna karşın, söz konusu eserin dünya çapında tanınmış bir yazar tarafından kaleme alındığına, Avrupa’nın edebiyat mirasının bir parçası olduğuna, ilk yayımlandığı 1907’den bu yana yüzü aşkın yıl geçtiğine, o zamandan beri kitabın birçok dile çevrildiğine, internette yer aldığına da vurgu yapıldı.
AİHM, olayın meydana geldiği dönemde yürürlükteki düzenlemelerin uygulanmasında sosyal bir zorunluluğun bulunmadığını da belirterek Aktaş’a ağır para cezasının verilmesi ve kitabın toplatılmasının “orantılı bir ceza olmadığını” ve “demokratik bir toplumda buna ihtiyaç bulunmadığı” değerlendirmesini de yaptı.
Bunun üzerine oybirliğiyle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin ifade özgürlüğüne ilişkin maddesinin ihlâl edildiğine karar veren mahkeme, Aktaş’ın, zamanında tazminat talebinde bulunmadığı gerekçesiyle bir tazminat belirlemedi.
Aydınlar destek olmamıştı
Karar hakkında Taraf’a konuşan Aktaş şunları söyledi: “Taşrada olmamdan dolayı dava çok fazla yankı bulmamıştı ve dava süresince neredeyse kimseden destek alamadım. İstanbul entelijansından kime gitsem kitabı ve çeviriyi çok beğendiklerini söylediler fakat destek vermediler. Fikret İlkiz aynı dönemde iflas etmemden dolayı davamı para karşılığında değil de bir resim karşılığında yaptı.
Neticede komik gerekçelerle mahkûm oldum. Her köşe başında porno CD satılan bir ülkede Apollinaire gibi bir yazarın grotesk edebiyatın en önemli eserlerinden biri olan kitabının yasaklanması elbette çok komikti. Kitap bir de matbaanın yolladığı numune üzerinden yasaklandı, satışa bile giremedi...
Davanın altıncı yılında çıkan karardan dolayı oldukça mutluyum. Bu ülkede bir cemaate, örgüte, sermaye kuruluşuna bağlı değilseniz sanat yapmanın ve sesinizi duyurmanın oldukça zor olduğunu bir defa daha gördük.”
Kitap yeniden yayımlanacak
Geçtiğimiz aylarda Sel Yayıncılık’ın CinSel Kitaplar serisinden yayımlanan Ben Mila’nın Perinin Sarkacı, Guillaume Apollinaire’in Genç Bir Don Juan’ın Maceraları, Fransız P.V.’nin yayına hazırladığı Görgülü ve Bilgili Bir Burjuva Kadınının Mektupları adlı kitaplarına soruşturma açılmıştı. Fransız edebiyatçı Apollinaire’nin kitabına yönelik savcılık takibatı AB Komisyonu’nun da tepkisini çekmiş, komisyon üyesi Olli Rehn, “Komisyon, İstanbul Savcılığı’nın Türk Ceza Yasası’nın 226’ncı maddesi uyarınca, Türkiye’deki Guillaume Apollinaire’in Genç Bir Don Juan’ın Maceraları adlı romanına istinaden açtığı müstehcenlik davasından endişe duymaktadır. Komisyon bu durumu yakından izlemeye devam edecek ve Türk yetkililer nezdinde gündeme getirecektir” demişti. Sel Yayıncılık Genel Yayın Yönetmeni İrfan Sancı AİHM’in verdiği kararı değerlendirirken daha önce Hades Yayıncılık tarafından yayımlanan kitabın yayın programlarında olduğunu ve kısa zamanda tekrar yayımlanacağını belirtiyor. “Guillaume Apollinaire’in Genç Bir Don Juan’ın Maceraları kitabından sonra On Bir Bin Kırbaç adlı kitabı da CinSel serimizin yayın programında yer alıyor. Yayınevi olarak, Fransız edebiyatının bu önemli imzasının kitaplarını yayımlamaktan duyduğumuz gururun yanı sıra fikir ve ifade özgürlüğü alanında da önemli bir boşluğa dikkat çektiğimizi düşünüyoruz. Avrupa Birliği’ne girme faaliyetleri içinde olduğumuz şu günlerde sansür gibi çağdışı bir uygulamaya maruz kalmak çok üzücü. Ancak bu ülkenin gerçeklerini göstermesi açısından bir o kadar da önemli. Aklın yolu birdir diye düşünüyoruz ve bu yanlışlığın bir an önce düzeltileceğine inanıyoruz. CinSel serimiz önümüzdeki günlerde Türk ve dünya edebiyatının seçkin örneklerini yayımlayarak ‘erotik edebiyat’ alanındaki boşluğu doldurmayı sürdürecek. Yayımlanacaklar arasında en önemsediklerimiz çevirisini yeniden yaptırdığımız Apollinaire’in On Bir Bin Kırbaç ve Aragon’un İrene’ninki adlı kitapları.
Taraf
