ABİDİN DİNO
21 Temmuz 2009 03:38 / 2947 kez okundu!
80 yıllık yaşamına çok şey sığdırabilmiş ender sanatçılardan biridir Abidin Dino… Resim, yazı, senaryo, öykü, yönetmenlik alanlarında kalıcı eserler bırakan ve kendini sürekli geliştirebilen bir kişi düşünün.
Zaman zaman dönemin ünlü kişileriyle kesişen yaşamında sayısız anekdot ve ilkler… Bu özel insanı biraz yakından tanıyalım isterseniz.
1913 İstanbul doğumlu olan Abidin Dino aynı yıl ailesiyle birlikte Cenevre’ye yerleşti.12 yaşına kadar burada yaşadı ama 1. Dünya savaşı patlak verince geri döndüler. Robert kolejde eğitimine başladı ama sanat ve çizim ilgisini çekince yarım bıraktı. Edebiyata da ilgisi vardı ve abisi şair Arif Dino‘nun desteğiyle kendini tamamıyla resime adadı. 
Karakteri çok belirgin, bilgiye ve öğrenmeye aç, eğitim görmediği halde kendini geliştirmiş edebiyat, sanat, siyaset konularına hakim bir kişiydi. Yurt dışında yaşamanın sonucu 3 dili çok rahat konuşabiliyordu. 1931 yılında Artist dergisinde yazıları, Yarın gazetesinde desenleri yayınlanmaya başladı. Nazım Hikmet’in şiir ve oyun kitaplarına kapak desenleri çizdi. Kendini çok genç yaşta bir ressam olarak kabul ettirdi. Ülkede sanatın gelişmesine öncülük eden D Grubu kurucularından oldu. Ressamlar Nurullah Berk, Cemal Tollu, Zeki Faik İzer, Elif Naci ve Heykeltıraş Zühtü Müridoğlu ile beraber pek çok sanatsal etkinliğe imza attılar. Kitleleri sergi salonlarına çektiler. Sanatın sevilmesini ve yaygınlaştırılmasını sağladılar. O sıralar Sergay Yurtkeviç adında bir Rus yönetmen Türkiye’ye gelmişti. ”Ankara Türkiye’nin kalbidir” adlı bir belgesel çekiyordu. Sergide Abidin Dino’nun resimlerini görüp çok beğendi. Yurtkeviç’in filmini izleyen Mustafa Kemal Atatürk ona bir Türk gencini yetiştirme olanağı olup olmadığını sorması üzerine Dino’dan kendisiyle ressam ve dekoratör olarak çalışması için SSCB’ye gelmesini istedi. 1934 yılında Leningrad’da Eisenstein ve Yurkeviçin yanında makyajdan dekora, rejiden senaryoya tüm yönleriyle sinema eğitimi aldı. 3yıl sonunda 2. Dünya savaşının çıkmasının ardından oradan ayrıldı ve Londra’ya ardından Paris’e yerleşti. Ressam ve dekoratör olarak yaşamını kazanmaya başladı ve kendini kabul ettirdi. Paris’in bohem ve kültürel olarak zengin mozaiğinde önemli sanatçı dostlar edindi. Pablo Picasso, Tristan Tzara, Eisentein, Andre Malraux, Gertrude Stein dostları arasındaydı.
1939 yılında İstanbul’a döndü ve 1941 yılında balıkçılara ve denize ilgisi nedeniyle 1941 yılında Liman Grubu diye bilinen Yeniler Topluluğunu kurdu. Açılan sergi büyük ilgi gördü. Çizgi ve desenin ön plana çıktığı resimlerinlerinde işçi ve köylüleri özgün bir üslupla işledi. Dergilerde çıkan yazılarında halktan yana ve gerçekçi bir sanat görüşünü benimsedi. İlk zamanlar Picasso’nun etkisinde kalsa da daha sonra özgün ve yerel bir senteze ulaştı. Siyasal çalışmalarda da bulunan Dino İstanbul sıkıyönetim komutanlığı tarafından önce Mecitözüne ardında Adana’ya sürgüne gönderildi.Burada “Kel” adını verdiği bir oyun yazdı. ”Türk Sözü” adlı bir gazete yönetti.1950 yılında “Çingeneler” adlı bir film senaryosu yazdı.
1943 yılında Güzin Dino ile evlendi. Sürgün sona erince İstanbul’a döndü.2. Dünya Savaşı adlı diziyi yaptı. Yurt dışına çıkış yasağı kalkınca Paris’e yerleşti. Amerika, Fransa ve Cezayir’de sergiler açtı. Fransa Güzel sanatlar Birliğinin Onur Başkanlığında bulundu. New York Dünya Sergisinin sanat danışmanlığını da yaptı. İşkence, Atom korkusu, Savaş ve barış, Çıplaklar, Dört Kent gibi yapıtları çeşitli galeri müze ve özel koleksiyonlarda yer aldı.
Türkiye’de de birçok sergi açan Abidin Dino 1993 te Paris’te hayatını kaybetti. Cenazesi İstanbul’da Aşiyan’da toprağa verildi.
Karikatürüyle, çizimiyle, ilistrasyonuyla, heykeliyle, seramiğiyle, yazılı eserle, sinemayla dopdolu bir yaşam tanıklığı yaptı. Resimlerinde kavga vardı, hüzün vardı, insanlar vardı, kaygılar vardı köylüler vardı ve eller vardı. Abidin Dino”O kadar çok eller figürü çizdim ki, sonunda o ellerin heykelini yaptılar. Doğan Hızlan’da onun için şöyle der. "Acaba elleri yazmak ve çizmek için insanın Abidin Dino kadar güzel ellere sahip olması gerekir? Şart mı? Bilmem, insan yazarken, çizerken bir model aradığında zaman zaman kendi ellerine bakabilir. Abidin Dino’nun elleri sadece güzel değildi, iyi bir aktör gibi başarıyla kullanırdı ellerini…"
Zeynep Oral, Dino için “Göz kenarındaki üç çizgiyle hüznü ya da umudu, mide boşluğundaki bir kıvrıma işkenceyi, yenilgiyi, alındaki bir kıvrıma endişeyi, ağza çığlığı, ellere direnişi yerleştirmeyi öyle iyi biliyor ki… Birkaç çizgi bize tarihsel,toplumsal ve bireysel olanı anlatıyor ve gösteriyor. Çizginin bittiği yerde ise resme bakan göz çizmeye, boşlukları doldurmaya devam ediyor… Ne müthiş bir şölen !...”
Hepimizin bildiği Nazım Hikmet’in Dino’ya söylediği şiir "Sen mutluluğun resmini çizebilir misin Abidin?" şiirine verdiği şiirli yanıtla yazımı sona erdireyim:
.jpg)
Kokusu buram buram tüten
Limanda simit satan çocuklar
Martıların telaşı bambaşka
İşçiler gözler yolunu.
İnebilseydin o vapurdan
Ayağında Varnanın tozu
Yüreğinde ince bir sızı.
Mavi gözlerinde yanıp tutuşan
hasretle kucaklayabilseydim
seninle, bir daha.
Davullar çalsa, zurnalar söyleseydi
Bağrımıza bassaydık seni Nazım,
Yapardım mutluluğun resmini
Başında delikanlı şapkan,
kolların sıvalı, kavgaya hazır .jpg)
Bahriyeli adımlarla düşüp yola
Gidebilseydik Meserret Kahvesine,
İlk karşılaştığımız yere
Ve bir acı kahvemi içseydin.
Anlatsaydık
o günlerden, geçmişten, gelecekten,
Ne günler biterdi,
Ne geceler...
Dinerdi tüm acılar seninle
Bir düş olurdu ayrılığımız,
anılarda kalan.
Ve dolaşsaydık Türkiye’yi
bir baştan bir başa.
Yattığımız yerler müze olmuş,
Sürgün şehirler cennet.
İşte o zaman Nazım,
Yapardım mutluluğun resmini
Buna da ne tuval yeterdi;
ne boya...
Sanat hayatınızdan eksik olmasın.
Filiz PELİT
21.07.2009
