Kürtler Ve Medler
28 Aðustos 2019 16:28 / 1547 kez okundu!
Medler (Eski Kurdî: Med, Farsça: Māda-, Grekçe: Μῆδοι, Ýbranice: מָדַי Madai) günümüzdeki Ýran’ýn Kuzeybatý ve günümüzdeki Azerbaycan’ýn Güney ve Güneydoðu kesimlerinde yaþamýþ halk. Yunanlar bu halkýn yaþadýðý bölgeye Medya adýný vermiþler. Medler ilk kez Asur kralý III. Salmaneser’in dönemindeki (MÖ 858-824) yazýlarda “Mada” adý ile kaydedilmiþler.[4
****
Kürtler Ve Medler
Medler (Eski Kurdî: Med, Farsça: Māda-, Grekçe: Μῆδοι, Ýbranice: מָדַי Madai) günümüzdeki Ýran’ýn Kuzeybatý ve günümüzdeki Azerbaycan’ýn Güney ve Güneydoðu kesimlerinde yaþamýþ halk. Yunanlar bu halkýn yaþadýðý bölgeye Medya adýný vermiþler. Medler ilk kez Asur kralý III. Salmaneser’in dönemindeki (MÖ 858-824) yazýlarda “Mada” adý ile kaydedilmiþler.[4]
Yeni Babillilerle birleþerek Asur Krallýðý’ný yýkan Medler, MÖ 6. yüzyýlda Anadolu’dan Afganistan’a kadar büyük bir arazide imparatorluk kurmuþlardýr. MÖ 550 yýlýnda, Büyük Kiros’un büyükbabasý Med kralý Astiages’i yenmesi sonucunda Kiros, Ahameniþ Ýmparatorluðu’nu henüz kraliyet iken Med Ýmparatorluðu’yla birleþtirmiþtir.[4]
MÖ 330 yýlýnda Ahameniþleri yenerek Medya’yý zapteden Büyük Ýskender, bölgeyi Makedonyalý komutan Peyton’un yönettiði Güney ve eski Ahameniþ komutaný Atropat’ýn yönettiði Kuzey kesimlere bölmüþtür. Ýskender’in ölümünden sonra, Güney Medya Selevkos Ýmparatorluðu’na birleþtirilirken, Atropat Kuzey Medya’da baðýmsýz Atropatena devletinin temelini koymuþtur.[4]
Medler altýn çaðýna Büyük Kiros döneminde ulaþir, ilk birleþik Pers/Med Ýmparatorluðu’nun oluþmasýna önayak olmuþlardýr. Ahameniþ’in büyükbabasý Med Þâhý Astyages’i öldürerek Pers Ýmparatorluðu’nu kurmasýna dek devam etmiþtir. Bu noktaya dek, bütün Ýrani halklar Mede veya Mada olarak adlandýrýlmýþtýr.
Bu durum îster îstemez tarîhsel bîr karmaþa yaratmiþ ve Kürt olan Medler kimi kaynaklarda Pers olarak gösterilmiþtir.
Med kralý Astiyag’ýn yeðeni Kiros”un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatý Ýran’da yoðunlaþan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kýsa bir süre sonra MÖ 550’li yýllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluðunun kuruluþuyla Medler yýkýlýr.
Tarihçiler tarafýndan, Toros-Zagros dað sistemi içinde ve Dicle’nin doðusunda yaþadýklarý için, verimli ve üretken bir medeniyetin toplumu olarak adlandýrýlmýþlardýr.
Urartulardan sonra, bu sefer daha doðuda bulunan ve Mezopotamya medeniyetinin önemli kabilelerinden olan Gutilerin bir devamý gibi Babillerle ittifak halinde hareket eden Aryen kökenli Med aþiretler federasyonu, MÖ 625’lerde Asur Ýmparatorluðu’nu yýkar. Babil bir kez daha ve son olarak üstünlük kazanýr. Medlerin federasyonu, yükselen Aryen Kürt-Pers kökenli Akhamenit hanedanlýðý için bir geçiþ rolünü oynar.
Med imparatorluðu sýnýrlarý için de þu halklar yaþamýþtýr. Kürtler, Farslar,Gilaki, Beluciler, Mazandaranlar, Peþtunlar, Tatiler, Osetler.
Herodot, eserinde altý adet Med aþiretinin isimlerini listeler: “Deiokes’in hükmü altýnda toplananlar yalnýz Media ahalisiydi; Medler çeþitli boylardan oluþmuþtu: Buslar, Paretakenler, Strukhatlar, Arizantlar, Budiler, ve Maglar.” [5]
Medlerin tarihi ve kökeni çok belirsizdir, ne bir çaðdaþ bilgiye, ne de Medya’nýn kendisine ait bir yazýt veya anýta sahibiz. Herhangi bir tarihsel deðeri bulunmayan, Ctesias’ýn anlattýðý bir hikâye dýþýnda (dokuz kralýn isminin bulunduðu, MÖ 880’lerde Diod’da korunan Nineveh’in yok edilmesi gerektiðini söyleyen Arbaces ile baþlayan bir liste. ii. 32 sqq. ve sonraki pek çok yazar tarafýndan kopyalandý; isimlerin bazýlarýnýn yerel geleneklerden türetildiði düþünülmekte).
13. yüzyýlda yaþayan Ermeni tarihçi Heyton (Hethum) þöyle der: “Postea vero Sarraceni amiserunt dominium Egipti et Medi, qui Cordins vulgariter dicembantur; regni Egipti dominium occupaverunt.” (Sonunda Araplar Mýsýr’ýn yönetimini kaybettiler; ve Medler; “ki onlara Kürtler deniliyordu.” Mýsýr’a egemen oldular.[7][8]
Josephus Medler ile iliþkilidir. (Tev. Madai) Japheth’in oðlu Madai Tevrat’ta bulunan bir kiþiliktir. “Þimdi Grekler tarafýndan Media olarak anýlan, Madeanlardan gelen Madai’den Japhet’in oðullarý olan Javan ve Madai” Yahudiler’in Antik Tarihi, I:6.
Strabo, Ptolemeus, Herodot, Polybius, ve Pliny gibi öteki tarihçilere göre, Mantiane, Martiane, Matiane, Matiene gibi isimler Medya’nýn Kuzey kýsýmlarýný adlandýrmak için kullanýlmýþtýr.
Ýranlý elementlerin diðer kabileleri yöneten Ýranlý isimleri taþýyan prenslerin vesilesi ile yavaþ yavaþ nasýl egemen hale geldiðini rahatlýkla görebiliriz. Fakat Gelae, Tapuri, Cadusii, Amardi, Utii ve kuzey Medya ve Hazar kýyýlarýndaki diðer aþiretler Ýranlýlarýn egemenliði altýnda deðildi. Polybius (V. 44, 9), Strabo (xi. 507, 508, 514), ve Pliny (vi. 46), Anariaci’yi bu aþiretler arasýnda saymýþlardýr; fakat “Aryan-olamayan” anlamýna gelen onlarýn ismi, büyük ihtimalle birçok ufak yerli aþireti ifade etmek için kullanýlýyordu.
Medler, Mada’ halký, (Grek formunda Μῆδοι, Ýyonik Μᾶδοι), ilk olarak MÖ 836’da görülür. Ýlk kayýtlar Asurlu fatih III. Þalmanezer’in “Amadai”‘de Zagros’a karþý olan savaþlarla baðlantýlý olarak övüldüðüne rastlanmaktadýr. Onun halefleri Medler’e karþý pek çok seferlerde bulunmuþtur (Madai).
Bu erken dönemde, Medler baþka bir bozkýr aþireti ile birlikte anýlmýþtýr: Baskýn bir grup olan Ýskitler’le. Bunlar yerel idareciler altýnda birçok farklý kasaba ve bölgeye ayrýþmýþtý; Asurlar’ýn yazýtlarýndaki isimlerde, Zerdüþt’ün Zerdüþtilik dinine inandýklarý gözlemlenmektedir.
Murat AKKUÞ
26.08.2019, Iðdýr
Kaynakça
1- a b George Rawlinson, The Seven Great Monarchies, Media, pp. 158–160.Þablon:Full
2- Assyrian texts speak of a Kashtariti as the leader of a conglomerate group of Medes
3- a b c “Media” (Ýngilizce). Encyclopedia Britannica Online. 2009. 9 Mayýs 2015 tarihinde kaynaðýndan arþivlendi. Eriþim tarihi: 2009-08-27.
4- Herodotos, Tarih, s.59, Med Boylarý Ýþ Bankasý Kültür Yayýnlarý, ÝSBN 978-975-458-721-0
5- Herodotus, The Histories. 7.62.1. “The Medes in the army were equipped like the Persians; indeed, that fashion of armor is Median, not Persian. Their commander was Tigranes, an Achaemenid. The Medes were formerly called by everyone Arians, but when the Colchian woman Medea came from Athens to the Arians they changed their name, like the Persians. This is the Medes’ own account of themselves”
6- Recueil docs.arm.,II, s.225, 343.
7- Kürtler ve Kürdistan, Minorsky,T.Bois, D.N Mac Kenzie , s.70 Doz Yayýnlarý 2.baský4.Eyyubiler 1.paragraf
