Varlık Vergisinin İzmir uygulaması (1) - Sait Çetinoğlu

Konuk Yazar

Tüm Yazıları

“Azınlıkların” (2) tüketilmesine yönelik bir ekonomik ve kültürel jenocid pratiği örneği olarak Varlık Vergisinin Gayrimüslimlerin yoğun olduğu İzmir’de uygulanması İstanbul’dan aşağı kalmaz. Uygulama, aşağıda dönemin gazetelerinden aldığımız örneklerden de görülebileceği gibi çok ağırdır.

Varlık vergisiyle “azınlık” mensubu yurttaşların herşeylerine el konularak kovulmaları planlanmıştır. Nitekim savaş bittiği andan itibaren “azınlık” mensubu yurttaşlar kitlesel bir şekilde ülkeden ayrılarak İzmir’in nüfus kompozisyonunu değiştirmişlerdir.

Varlık Vergisi yasasına göre Valinin başkanlığında kurulan, defterdar, belediye, ziraat ve ticaret odasından ismi halen açıklanmayan üyelerinin görev aldığı komisyonların belirlediği listeler İstanbul’la aynı gün defterdarlık binası önündeki müzayede salonuna, emniyet müdürlüğünün defterdarlık bahçesine bakan duvarına ve mükelleflerin (!) bağlı bulunduğu vergi dairelerine asılarak ilan edildi.

İzmir’de Varlık Vergisinin ödeme süresi dolduğunda, “Maliye şubelerindeki varlık vergisi listeleri kaldırılarak, yerine Medeni yasaya aykırı olmasına rağmen borcunu ödemeyen mükelleflerin isimlerini içeren listeler asıldı. Bu konu ile ilgili olarak Yeni Maliye şubesinde ilan edilen bir yazıda mükelleflere; Varlık vergisinden dolayı borçlarını ihtar tarihinden başlayarak, on gün içinde ödemeyenlerin, malları Tahsil-i Emval Kanununun 9. maddesi mucibince satılarak tahsil edilecektir, uyarısı yapılıyordu.” (3)

Varlık Vergisinin İzmir’de uygulamasına ilişkin aşağıdaki gazete haberleri yeterli bir fikir vermektedir. Perdeler, çocuk arabaları, kış ortasında sobalar haczedilmektedir. Yeni Asır gazetesindeki ilanlarda mülk sahibi olmayan hizmetlilerin de yaşamak için zorunlu ev eşyalarının haczedilip mezata konu olduğunu görüyoruz, gazete haberleri daha fazla yorum yapmamıza gerek bırakmamaktadır:

“İzmir defterdarlığı
Jeon Habif, Ali Paşa Cad. No 24, Avram Ayke, Osmaniye Cad No:41, Alber Yosef Sidi Necatibey Cad ‘8/1
Tahtı hacze alınmış olan manifatura eşyaları Tahsili emval kanunu hükümlerine tevfikan müzayede ile satılacak.” (4)

İzmir Defterdarlığı
Bohor AzikriKarşıyaka Banka Sok.No:64 Tahtı hacze alınmış olan saybur, aynalı dolap ve iki karyola ile sair emvali menkulesi TEK hükümlerine tevfikan 25.1.43 tarihinde
Rafael Arditi Halimağa 16 nolu dükkânda muhtelif cins çuvalları.
Bohor (yağsimsarı) Postacı Ali Rıza No:9,Algazi Ester ve Avram İcadiye No:31, Rafael Benmayor 939. sok. No:18’de Karyolalar, aynalı dolap, şapkalık, ispenç, koltuk takımı, mermerli konsol, yemek masası, çocuk arabası, komedin, hasır sandalye, konsol, masa ayna, kilim ve seccadelerile sair,
İzak Azikri İnönü Cad No:643. Piyano, koltuk takımı, şemsiyelik, Perdeler, büfe mermerli, seccadeler, karyolalar, hasır koltuk takımı. (5)
Çuvalcı Muiz Rozanos Haliağa çarşısı No:59 Muhtelif boş çuvallar (6)
Muiz Şalom, İnönü Cad No:196, Samoel Karako 1306 Sok No:3,
Leon Avram, İnönü Cad N0:349, Nesim Bencuya İnönü Cad No:48
Aynalı dolap, masa, sandalye, karyola, halı, perde. (7)
Bohar A.Perera İnönü Cad No:863. Muhtelif cins çuvallar ile kanaviçe
Yosef Mordo, 270.Sok No 6 hanede, Danyel Alalof, İnönü Cad No 124 hanede, İlya Ginni, İnönü Cad No:114 hanede, Yako Doenyas,İnönü Cad No:202 hanede, Elyazar Naum, Islahhane No:101 hanede, Roziya Sazbona, Alpaslan sk 9 Karyolalar, duvar saati, elbise dolabı, mermerli konsol, tisor ve Nazilli basmaları, sandalyeler, kilim, ispenç orta masası, kanape, koltuk. (8)
Terzi Jülya Doğanöz, İnönü Cad No:383. Piyano, koltuk, sandalyeler, dolap, soba, hasır koltuk takımı, sırça takım,
Alegri Amayo Postacı Ali Rıza 31, Sara Sazan, Şehit Nazım 15, Cako, Telyas, İnönü 577, Cako oğlu İsak, İcadiye 35 Yufkacı Natan, İnönü 182 aile evinde, Danyal Benevet İnönü 183 aile evinde, Davit Milay 920 Sok 143 aile evinde, Diyamando Bohor 1307 Sok 21
Karyolalar, Sandalyeler, tahta elbise dolapları, tahta kanape, mermerli konsoller, kanape Vs 1.2.43 tarihinde saat 10.00’da (9)
Leon Avram Bakır Bedesteni 127 terzi, Salomon Hirada, Murabit Çarşısı 53 çuvalcı, Yako Antabi 1340 Sok 17 çorapçı, Nesim İsrail Kemaraltı 345 tuhafiyeci, Hayim Şikâr, Murabıt Çarşısı 22/41,36/31 çuvalcı, Çorap, tuhafiye eşyası kumaş ve çuvallar 1.2.43 tarih saat 10.00’da, Rafael Haki 825 Sk 7, Hayim Ventura İnönü Cad 411, Semoel Hazan 920 Sk 151, Yusef Suhami İnönü Cad 838 (10)
Duvar saati, karyolalar, levhalar, yemek masası, elbise dolabı, sandalyeler, ispenç orta masa, yemek masası
Yusef Lareya İnönü Cad 358, Yusef Hazan Zühre Sok 33, İsak Lareya İhsaniye 24, Yaşova Duenyas İnönü 370, Koltuk Takımı, duvar saati, halı seccade, sandalye, masa dolap 2. 2. 43 tarihinde saat 10.00’da (11)
Ruben Katan İnönü Cad 320, Leyha Kohen Azizler Sok 73, Y.Mira, H.Süleyman Sok 11, Mişel, 268 Sok 5,Karyolalar, mermerli konsol, tahta elbise dolabı, hasır sandalyeler, kanape, orta masası, ispenç, komedin 3. 2. 43 tarihinde saat 10.00’da (12)
Yaşova Şalo, Asansör Sok 103,1 aynalı dolap ceviz,1 aynalı konsol mermerli,2 adet mavi boyalı bir ve iki kişilik karyola,1 elbise dolabı,1 ispenç,1 müdevver orta masa,1 kanape kadifeli (13)
Hayim Josef, 826 Sok 3, Moiz Bencuya 826 Sok 22, Davit Galanti, Azizler sok 16.
Mermerli konsol, duvar saati, dolap, kanape, elbise dolabı, taban halısı, Singer dikiş makinesi 6.2.43 tarihinde saat 10.00’da
Pepo Bensason, Sadullah Sok 14,Bohor Roditi, İnönü 718,Jak Hayim Eskinazi Ali, Ef. 8,Zan Papi, Bayraklı, incirlik Sok 8.
Kanape, piyano, dolap sair muhtelif ev eşyası. (14)

Daryo Pardo, Demir Sok 8,Jak Mizrahi, 923 Sok 11,Avram Yahni İnönü Cad
Ev eşyası (15)
Bohor Bravoya, Gündüz Sok 25,Jak Pergodi,Dellalbaşı 15,Raşel,Tramvay Cad 204, Mayer, Gazi Bul 6,Yusef Sidi İnönü Cad 353 Yako Kitli Ata Sok 6
Ev eşyası 15.2.43 saat 10.00’da
İzak Benerdete, Enveriye Sok 79, Selma Ester İcadiye 16, Bohor Kuriyel, 1307 Sok 18, Yusef Danyel İnönü Cad 146, Avram Elgamis, İnönü Cad 538, Davit Alalof İkiçeşmelik 62
Ev eşyası 15.2.43 saat 10.00’da (16)

Bohor Kuzı, Kazmirci, Kuzuoğlu Cad 53, Salamon Viktorya, Çuvalcılar 20,Yako Roditi, şemsiye Tic. Alipaşa 405, Davit Milisi, Berber, Yeni kavaflar 10, Çakır Dalyel, elbiseci, şadırvan altı 11,
Leon Levi terzi Yeni kavaflar, Liva Ilgaz, bakırcı, Saraçlar 32
Ticari eşyalar 16.2.43 tarihinde (17)
Leon Arditi, Zücaciyeci Pasant Sok 18, İsrail Roditi Şemsiyeci Tuhafiyeciler 48,Ticari eşya (18)
B.Y.Elbağlı, Boyacı İnönü Cad 761 Oda takımı, aynalı dolap, radyo (19)
Terzi Jülya Doğanöz, İnönü Cad 383 nolu hanede 11 adet seccade taban halısı 19.2.43 saat 10’da
Alberto Aşer, Barbaros Sok 22 ev eşyası 19.2.43 saat 10’da (20)
İsak Benguyel, hırdavatçı Ütücüler Sok 2
Moiz Danon kâtip (21) Ş.Saraçoğlu Blv
Prini Oskar Şaati kâtip (22) İnönü Cad 103, Yako Roditi Şemsiyeci İcadiye 13,
Moiz, kâtip, İnönü Cad 381,
Masa, sandalye, oda takımı vs.ile dükkân eşyaları mahallinde ev eşyaları Yeni Maliye şubesinde 24.2.43 tarihinde (23)
Simon Gabay, kutucu sığır kasapları 888 Sok 14,kutu imaline mahsus makine (24)
İrma Albedon, Karantina 133 Sok 8, Nesim Azer 916 Sok 29,
Halgan Konyas, Asansör, İmam Sok 43, İlya Karbona 288 Suyolu Sok 5
Ev eşyası 3.3.43 tarihinde (25)
Şemoil Navaro, İnönü Cad 235, Sabatay Hulli 921 Sok 19,
Taban halısı, yemek masası koltuk Takımı, soba, ispenç, lavman muhtelif sırçalar vs (26)
Moiz oğlu Haim, Piyaloğlu handaki derileri12.3.43 saat 14’te (27)
Refail Arditi, İnönü Cad 736, iki karyola, komidin, aynalı dolap11 marttan sonraki Cuma günü (12 Mart) saat 10’da (28)
Marangoz Besiyon İsrail İkileşmelik Sok 63
53 paket kutuluk takta,6000 adet fırça üstü,979 sebze sandığı,505 sebze sandığı tahtası,17 adet 215x130 ebadında kontrplak,7 adet muh. Kontrplak,1 adet hala imalde dolap,84 muhtelif ebatta kalas,1500 adet fırça üstü,67 demet sandık tahtası,5000 adet bağımsız sandık tahtası.5. 5. 43 tarihinde (29)

Gazete haberlerinden de görüleceği gibi İzmir'de borcunu ödeyemeyen her tabakadan gayrimüslimin varlıkları haczedilmiş ve mezata konu olmuştur.

Borcunu ödeyemeyen mükellefler için Kemer ve Tepecikte toplama kampları düzenlendi ve Defterdarlığın verdiği listelere göre Emniyet müdürlüğü mükellefleri [!] tutuklayıp Kemer ve Tepecik toplama kampına konmaya başlar.

Kemer toplama kampına alınan mükellefler (!) kafileler halinde iş yerlerine sürgün edilecekti. Bu amaçla Tepecikte, Hukuk işleri müdürü, Tahsilât müdürü ve emniyet birinci şube müdüründen müteşekkil bir komisyon kuruldu. Komisyon, mü¬kelleflerin (!) sağlık durumunu inceleyerek, 20 kişiden oluşan ilk kafile 25 Ağustos’ta Sivrihisar'a sürgün edilir. (30) Toplama kampına alınan mükelleflerden(!) 22 kişi daha komisyonun sağlık kontrolünden geçerek,
ikinci kafile olarak Sivrihisar’daki iş merkezine 1 Eylül günü sürgün edilirler. (31) Yine kampta bulunan16 mükellef daha üçüncü kafile olarak gönderildi. Her birinin 8000' er lira borcu olan 7 kişilik dördüncü kafile, sağlık kontrolünden geçtikten sonra Sivrihisar’a sürgün edileceği gazetelerde yer alır. (32) Genellikle İstanbul'da yakalanan beşinci kafile mükellefleri; 12 kişi olarak sağlık kontrolünden geçti ve 29 Eylül günü Sivrihisar’a sürgün edildi. (33) İzmir'de toplam 88 mükellef toplama kampına alındı, bu mükelleflerden 7’si kampta borcunu ödediğinden, iki kişi sıhhi durumlarından dolayı, dört kişi de öldüğü için iş merkezine sürülemedi. (34) Bunun dışında varlık vergisi borcunu ödeme¬yen bütün mükellefler iş merkezine yollandı. Hükümetin, iş merkezindeki mükelleflere kendi memleketlerinde çalışma izni vermesi üzerine, İzmirli mükelleflerden oluşan ilk kafile 5 Aralık 1943 akşamı, İzmir'e döndü. (35) 

--------------------------------------------------
KAYNAK:

1 Varlık Vergisi konusunda daha geniş bilgi, yazarın Belge Yayınlarınca yayınlanan Varlık Vergisi 1942-44, Ekonomik ve kültürel Jenocid çalışmasında bulunabilir.
 
2 “Azınlık” terimiyle sayıca az olan kitleleri kastedilmemektedir. Bu terimle siyasal olarak dikkate alınmayan kitleler kastedilmektedir.

3 Muhammet Güçlü, Varlık Vergisi Kanunun Çıkarılması, Uygulanması, Kaldırılması ve Sonuçları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi s 54 

4 20 Ocak 1943 Y.Asır

5 23 Ocak 1943 Yeni Asır

6 24 Ocak 43 Yeni Asır 

7 28 Ocak 43 Yeni Asır

8 29 Ocak 43 Yeni Asır

9 30 Ocak 43 Yeni Asır 

10 31 Ocak 43 Y.Asır

11 1 Şubat 43 Y.Asır

12 2 Şubat 43 Y.Asır

13 3 Şubat 43 Y.Asır

14 5 Şubat 43 Y.Asır

15 7 Şubat 43 Y.Asır

16 14 Şubat 43 Y.Asır 

17 15 Şubat 43 Y.Asır

18 16 Şubat 43 Y.Asır

19 18 Şubat 43 Y.Asır

20 19.2.43 Y.Asır

21 Moiz Danon bir hizmetlidir 

22 Yine bir hizmetlinin evi haczedilip mezata konu oluyor

23 23 Şubat 43 Y.Asır

24 27 Şubat 43 Yeni Asır

25 3 Mart 43 Yeni Asır

26 4 Mart 43 yeni Asır

27 11 Mart 43 Yeni Asır

28 12 Mart 43 Yeni Asır 

29 4 Mayıs 43 Y.Asır

30 26 Ağustos 1943 Yeni Asır, 26 Ağustos 1943 Anadolu 

31 2 Eylül 1943 Anadolu 

32 8 Eylül 1943 Anadolu, Eylül 1943 Yeni Asır 

33 30 Eylül 1943 Anadolu 

34 28 Eylül 1943 Anadolu 

35 Muhammet Güçlü, Varlık V… s.111 


Sait Çetinoğlu ile ilgili izmirizmir.net'te yayımlanan yazılara ulaşmak için bakınız:

'Türk'ün 'gayrimüslim'le imtihanı 

http://www.izmirizmir.net/bilesenler/forum/baslik.php?baslik_no=2116

Zilciyan’ın zilleri... 

http://www.izmirizmir.net/bilesenler/forum/baslik.php?baslik_no=2112

Arkadaşına Gönder Yazdır

Bu yazıyı Facebook'ta paylaşabilirsiniz+:

0