Kürt kadýnýnýn mührü
31 Aralýk 2013 12:21 / 1214 kez okundu!
Ateþin içinden küllerinden doðan Kürt Hareketi, 1375 yýl sonra 2014 Martýnda Amed þehrine yeniden bir kadýn yönetici armaðan ediyor. Yanýna da erkek eþ baþkan…
“Sason Ýsyaný” yakýn dönem Kürt tarihi açýsýndan bilinen bir yaþanmýþlýktýr. Ýsyan 1926 yýlýnda patlak verir. Ýsyanýn önderlerinden Mihemedê Elîyê Ûnis’ýn kýzý Rindêxan babasý gibi cesur bir savaþçýdýr. Ýsyan bastýrýlýr ve Kürt kýzý Rindêxan yaralý olarak ele geçer. Güzelliði dillere destandýr Rindêxan’ýn. Ýsyaný bastýran askerlerin komutaný Rindêxan’a göz koyar ve “sahip olmak” ister. Rindêxan “asla olmaz, bana babamýn topraklarýnda sahip olamazsýn. Eðer bana sahip olmak istiyorsan babamýn topraklarýnýn sýnýrlarýnýn dýþýna çýkmalýsýn”der. Komutan sorar, “nerde bitiyor sýnýrlarýnýz!”. Yanýtlar Rindêxan; “Batman çayý sýnýrýmýzdýr. Malabadê Köprüsünden sonrasý bize ait deðildir”. Bunun üzerine yola çýkarlar. Malabadi Köprüsüne geldiklerinde Rindêxan köprünün üzerinden babasýnýn topraklarýna son kez bakmak isteðini dile getirir ve izin verilir. Rindêxan çýkar köprünün ayaklarý üzerine ve Silvan ovasýnýn böðrünü delen bir çýðlýkla Batman Çayýna atlayýp intihar eder.
O gün bugündür Rindêxan’ýn çýðlýðý þiir olup dillerde yankýlanmaktadýr. “Ezim rinda Rindêxan / Keça mîr û axayê çîyan / Ey Tirkê tacîk / Karê we çîye li van cîyan / Rinda rindê namdar / Ez dimirim, birîndar û bê zar / Teslîm nabim destê neyar û najîm bê ar…”*
Kürt tarihi incelendiðinde benzer öyküler, yaþanmýþlýklar çoktur. Ama göze çarpan bir baþka ve en vurucu öðe de þudur ki; en kýzgýn kavgalarýn yaþandýðý aþiretlerin savaþ ve çatýþma ortamlarýnda Kürt kadýný baþýndaki lêçeðini (örtüsünü) orta yere fýrlattýðýnda savaþ biter, barýþ için çareler aranýr. Kadýnýn bu aðýrlýðýný bilen Kürt halký “Zarok, ya dê ye, ne ya bavê ye.” Ol sebepten bir baþka özlü sözde de der ki; “Dê, ji bav þêrîntir e.”
Ve deðil mi ki Eski Ahid’in Tekvin bölümünde adý konulan “Verimli” ya da “Bereketli Hilal”de Neolitik Dönemde Kürt kadýný kültürün sürdürücülüðünde önder olmuþtur. Kürt organik kültürünün sürdürücülüðünün bugüne kadar akýp gelmesinin sýrrýný sanýrým burada aramak gerek.
Ýþte benim size daha öze dönerek anlatmak istediðim þu ki; tarihi verilere göre üç milyon yýl evvel aktif bir volkan olan ve en son altmýþ bin yýl evvel patlayýp ateþ kusan Karacadað’ýn lavlarýný uzun yýllar sonra kurulan üç þehir Amid, Urfa ve Mardin ovalarýna bazalt taþ olarak yaydýðý bir hikâyedir söze sebep olan…
Ýþte o koyu gri ve granit sertliðindeki, zor iþlenen bazalt taþýn gözenekli olanýna kadim Amid þehrinde kadýna izafeten diþi taþ derler. Milattan önce üçbinli yýllardan bu yana bütün zamanlara meydan okurcasýna dimdik ayakta duran Diyarbekîr surlarýnýn kutsal kitaplarda adý geçen Dijle nehrine nazýr doðu sur burçlarýndan birinin üzerinde çýplak bir kadýn figürü nakþedilmiþtir. Yargýsýný, tarihleyerek not düþüren arkadaþým Mehdi Tanaman’ýn sözüne vurgu yapmak durumundayým. “O kadýn figürü kentin eski yöneticisi Meryemê Dara’nýndýr.”
Milattan Sonra 639 yýlýnda fetihçi Arap ordularý Amid þehrini beþ aylýk bir kuþatmanýn sonunda ele geçirdiðinde þehrin kadýn hükümdarý Meryemê Dara gizli bir geçitten kaçarak kurtulur.
O gün bugündür kentte bir daha da yazýlý kaynaklara göre kadýn yönetici kayýt altýna alýnmamýþ.
Ateþin içinden küllerinden doðan Kürt Hareketi, 1375 yýl sonra 2014 Martýnda Amed þehrine yeniden bir kadýn yönetici armaðan ediyor. Yanýna da erkek eþ baþkan…
Deðil mi ki; kadim þehrin bugüne dek kendini sürdürerek taþýyan bazalt taþý da zaten diþi ve erkek. Yani hikâye taþa ve insana dairdir..
Bu karar aslýnda gelenekçi, feodal ve kadýný inanç temelli kültürlerde evine hapseden anlayýþlara meydan okumadýr.
Ve yeni bir çaðýn varoluþudur.
Kutlamak gerek…
*Þeyhmus Diken, Ýsyan Sürgünleri, 2. Baský ekim 2010, Ýletiþim yayýnlarý, Ýstanbul
Þeyhmus DÝKEN
28.12.2013
