Epistemolojik kopuş
10 Ekim 2022 11:31 / 527 kez okundu!
Epistemoloji basitçe normal insanlar anlamasın diye kullanılan bir terim. Bilgi felsefesi demek. Felsefeciler biraz hekimleri taklit etmek gereği duymuşlar. Bunu örnekleyerek sizi biraz eğlendirdikten sonra hemen kopuş kısmına geleceğim.
****
Epistemolojik kopuş
Epistemoloji basitçe normal insanlar anlamasın diye kullanılan bir terim. Bilgi felsefesi demek.
Felsefeciler biraz hekimleri taklit etmek gereği duymuşlar. Bunu örnekleyerek sizi biraz eğlendirdikten sonra hemen kopuş kısmına geleceğim.
Örnek vereyim, tıpçılar halk anlamasın diye bolca eski Latince ve eski Yunanca kelime kullanmayı severler. Herkes her şeyi anlasa para kazanmak epeyce daha zorlaşabilir. Bu birinci neden. İkinci neden ise ne kadar saygı ile bir zor anlaşılan konuya yaklaşılırsa – enseye tokat falana var ancak laubali olmadan- o denli o konu üzerine yoğunlaşıp derinleşebilme imkanı doğar. Hem de gerçekte ne olduğu söylenirse bir hasta yakını, o an insanın ölümcül olduğunu unutup hekimi hemşireyi öldürebilir.
Felsefeciler bilgi felsefesi yerine epistemoloji diyerek saygı mı gösteriyorlar yoksa kendilerini mi saygın göstermeye çalışıyorlar kestirmek zor. Tıptan örnek ile devam edeyim:
Hastane infeksiyonu hastaneden kapılan mikrop ile oluşur. Bunu derinlemesine araştıran bilim insanları bir de isim vermişlerdir: hospitalismus! Bu isim artık konu ile uğraşanlar yanı sıra, diğer hekimler ve hatta halk arasında kullanılır olunca hastane enfeksiyonu ile uğraşanlar kendi aralarında yeni bir isim buldular: Nosocomial enfeksiyon.
Şimdi ne isim verirseniz verin olayı derinlemesine anlamak için en azından Semmelweis kimdir, nasıl ölmüştür vesaire bilmek gerekir mi? Bence evet. Basitçe okuyun derim bilmiyorsanız. Ondan sonra birkaç bin saatinizi havadan sudan, insan materyallerinden mikrop üreterek, sayarak, mikroskop ile bakarak geçirirseniz konuyu daha da iyi anlarsınız. Tabii bu işleri deneysel olarak bir fikri takip kapsamında yaparsanız, yoksa on bin idrar kültürü yaparak değil!
Pekiyi epistemolojik kopuş ne demek oluyor? Genelde bir örnek her şey dünyanın etrafında dönmüyor, dünya güneşin etrafımda dönüyor. Bambaşka bir bakış açısı ile gerçeğe yakınlaşma çabası. Bilgi’den kopuş nasıl bir şey? Abdülhamit idam edildi ve ülke onun zamanında hiç toprak kaybetmedi demek bir epistemolojik kopuş mu? Olabilir veya olmayabilir! Herhangi bir tarih kürsüsünde kesinlikle evet. Bu tür söylem ile barınılamaz. Veya dünya düzdür diyerek herhangi bir Coğrafya kürsüsünde. Bilim dediğimizde günümüzde akademik titrlerin epeycesi tüm dünyada masal yorumculuları ve tarihçilerine verilmiyor mu? Halkın çoğunluğu örneğin lider ülke konumunda olan ABD de Hristiyan moral ile yönetildiklerine inanmıyor mu? Bir yandan masallar anlatılırken, diğer yandan gemicikler ve kamyoncuklar ile mallar bir yerden bir yere yürütülmüyorlar mı?
Bir masalda bir yazar düşünelim, o yazar o denli seviliyormuş ki, o yazarın hikâyeleri tüm dünyada anlatılıyormuş. Bu kişi bir gün güzel fikirleri kafasından uçup gitmesin diye başını bir atkı ile bağlamaya başlamış ve moda bu ya bu giderek salgın halinde etrafa yayılmış. İnsanların çoğu atkı veya eşarp gibi bir kumaş ile başlarını bağlamaya başlamışlar.
O kadar yaygınlaşmış ki ve başı bağlılar yani eskiden Osmanlı’da Serbasti tabir edilenler (serbest) başı bağlı olmayanlara Serseri demeye başlamışlar. Hatta hayali ülkemizde serserilere bazen devşirmek için nasihat bile edenler olmuş. Ee, nush ile uslanmayanı etmeli tekdir, tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir!
Toplu taşıma kullanıyor musunuz değerli okuyucum? Çoksesliliğin görüntüsü olarak birçok yerde bir sıkmabaş ve yanında başı açık kızın yan yana olduğunu göreceksiniz. İki farklı dünya görüşü, ne güzel! Öyle mi? Yoksa misyoner (bireysel?) ikna gayretleri mi? Bilmiyorum, bilimsel bir örneklemem de yok. Yani kopuş mu? Bilemedim.
Alın size bir masal, bilin bakalım hangisi doğru, hangisi hayal?
Mahmut TOLON
