G. ALTSHULLER Ve TRIZ
16 Nisan 2018 21:22 / 1743 kez okundu!
ALİ B. KUTVAN artık bizlerle... Azerbaycan cihetinden, çok sevdiğimiz ama az bildiğimiz diyarlardan, önemli ama az bildiğimiz konularda farkındalığımızı yükseltecek kendisi. İlk yazısı da zaten bunun ispatı gibi... Aramıza hoş geldin diyoruz.
******
G. ALTSHULLER Ve TRIZ
Kapı birkaç kez üst üste çaldı. Ardından ürkekçe açıldı.
Gelen üniversitenin emektar hademesi Ruslandı.
Çok kısık bir sesle; “ Müellim, Dərs zamani 35 dəqiqə artıqdır. Çölde ağır bir yağış başladı. Mən sizə məlumat vermək istərdim”
Benim dersim akşam saatlerinde günün son dersi olduğu için dersleri istediğimiz kadar uzatabiliyorduk.
Bir öğretim üyesi için mesleki tatmin unsurlarından biri hiç kuşkusuz ders verdiği öğrencilerin derse aktif katılımı, derste yapılan tartışmalara öğrencilerin daha önce okunması için verdiğim makalelere gönderme yaparak katılması ve zeki, yaratıcı sorularla derse derinlik katmalarıdır.
Bu koşullar gerçekleştiğinde derste zamanın nasıl geçtiğini fark etmezsiniz.
Geçen yıl, misafir öğretim üyesi olarak, sovyetler zamanı kurulmuş olan Azerbaycan’ın en köklü üniversitelerinden biri olan Devlet İdarecilik Akademisinde inovasyon yönetimi isimli yüksek lisans dersi veriyordum.
Devlet İdarecilik Akademisinde ki yüksek lisans sınıfım işte böyle katılımcı ve çalışkan öğrencilerin çoğunlukta olduğu bir sınıftı. Sömestr ortasına doğru ilerlerken, ders “Yaratıcı Düşünme ve Problem Çözme” konusuna gelmişti. 2 hafta boyunca Edward Bono’un “Yanal Düşünme (Lateral Thinking)” ve Genrich Altshuller’in “TRIZ” teorileri üzerine konuşuyorduk.
Bu konu ve teoriler fazlasıyla öğrencilerin ilgisini çekmiş, hatta konuşma ve tartışmalar ders sonrası üniversite koridorlarında da devam etmeye başlamıştı.
Derslerde zamanın nasıl geçtiğini fark etmiyorduk.
TRIZ üzerine konuşurken, öğrencilere, “Biliyor musunuz, G. Altshuller uzun süre Bakü’de yaşamış ve dünyada ilk TRIZ enstitüsünü de Bakü kurmuş” dedim.
Bu durum, doğal olarak öğrencilerin çok ilgisini çekti. Hiç biri daha önce ne G. Altshuller’den ne de G. Altshuller’in uzun yıllar Bakü’de yaşadığından haberdar değillerdi.
Bana, “Hocam, daha önce hiç kimseden böyle bir bilgi almadık. Çok enteresan vb.” Dediler.
Akademi dünyasında, bugüne değin Altshuller’in adının geçmemiş olması bana da inanılmaz geldi. Ben de kendi çapımda, küçük bir araştırma yapmaya karar verdim. Ertesi günler hem Akademide ki diğer öğretim üyesi arkadaşlarıma, hem ders verdiğim diğer üniversitede ki arkadaşlarıma, tanıdığım bazı bürokrat, iş adamı, sanayici, devlet görevlisi vb kişilere Altshuller’i sormaya başladım. 100’e yakın kişi ile yaptığım bu küçük araştırma sonunda sadece 4 kişinin Altshuller ve TRIZ hakkında genel bir bilgiye sahip olduğunu öğrendim.
Oysa G. Altshuller (1926 – 1998), hem ilginç kişiliği ile hem de geliştirdiği TRIZ (Theory of Inventive Problem Solving) yöntemi ile 20. Yüzyılın çok önemli bilim adamlarından biriydi.
Genrich Altshuller belki Azerbaycan doğumlu bir bilim adamı değil. Ama Altshuller 1931 yılında ailesi ile birlikte Bakü’ye yerleşiyor. Ve 1990 yılına kadar ailesi ile birlikte Bakü’de yaşıyor. Üniversite eğitimini Bakü Neft ve Sanayi Üniversitesinde tamamlıyor. Ve uzun yıllar Bakü’de çalışıyor.
G. Altshuller hayatının yaklaşık 50 yılını TRIZ’in yaratılması, tutarlı bir sistem haline getirilmesi ve güçlü bir düşünce tarzının yaratılmasına adıyor.
Bugün bütün batı dünyası inovasyon ve inovasyon temelli ekonomi için onun yarattığı TRIZ yönteminden yararlanırken, o maalesef Bakü’de çoktan unutulmuş görünüyor.
Öyle ki, Rolls Royce, Ford, Daimler-Chrysler, Johnson&Johnson, Boeing, NASA, Hewlett Packard, Motorola, General Electric, Xeox, IBM, LG, Samsung, Intel, Procter and Gamble, Expedia ve Kodak gibi şirket ve kurumlar inovasyon ve yönetsel problemlerin çözümünde TRIZ yöntemini kullanmış ve kullanmaya devam eden şirket ve kurumlardan bazıları.
G. Altshuller, bir bilim insanı olmasının yanı sıra, mühendis, yenilikçi, yazar ve araştırmacı niteliklerini de taşıyan ilginç ve değerli bir insan.
Altshuller, bilimsel çalışmalarının yanı sıra, Altov takma adıyla dönemin gazete ve dergilerinde bilim kurgu öyküleri de kaleme almıştır.
G. Altshuller 1950-1960’lı yıllarda yaklaşık 200.000 patent almış ürün üzerinde yaptığı araştırmalar sonucunda, patent yaratma süreçlerinde ortak ve benzer yollar olduğunu keşfetmiş ve bir algoritma geliştirmiştir.
TRIZ teorisinin önemli bir bölümü, sistem kalıplarını ortaya koymaya ayrılmıştır. Ve TRIZ’in en önemli amaçlarından biri, yeni sistemlerin icat edilmesine yönelik algoritmik bir yaklaşım geliştirilmesi ve mevcut sistemlerin rafine edilmesidir.
TRIZ, pratik bir metodoloji, araç setleri, bilgi tabanlı ve problem çözme için yenilikçi çözümler üretmek ile ilgili model tabanlı bir teknoloji içerir. TRIZ, Problem formülasyonu, sistem analizi, başarısızlık (arıza) analizi ve sistem geliştirme modelleri için tasarlanmıştır.
G. Altshuller, 1946 yılında Sovyet donanmasının Hazar denizi filosunda, buluşlar (Patent) departmanında çalışırken TRIZ’i geliştirmeye başlamış.
G. Altshuller’in buradaki görevi, buluş önerilerinin hazırlanması, başlatılması, düzeltilmesi, belgelendirilmesi ve patent bürosuna başvurular hazırlanmasına yardımcı olmaktı.
Bu süre zarfında, problemde yer alan bir parametrenin iyileştirilmesinin diğer parametre üzerindeki negatif etkisini görerek, bu sorunun (çözümlenmemiş bir çelişki varsa), yaratıcı bir çözüm gerektirdiğini fark etti. Ve daha sonra bunları “Teknik Çelişkiler” olarak adlandırdı.
Daha sonra, TRIZ olarak sonuçlanacak çalışmaları, 1950 yılında tutuklanıp Vorkuta Gulag çalışma kampında 25 yıla mahkûm olması ile yarıda kaldı.
Altshuller’in Stalin Rusya’sında tutuklanma öyküsü de ilginç. Şöyle ki, tutuklanma kararına, 1950 yılında Altshuller’in, SSCB’in de alınan bazı iktisadi kararların yanlış olduğu ve Sovyet ekonomisinin yaratıcılıktan uzaklaştığı konusunda, hem Stalin’e hem bazı bakanlara ve gazetelere gönderdiği bir mektup neden oldu. İşte bu mektup nedeniyle, Altshuller tutuklanarak V. Gulag çalışma kampına gönderildi.
Fakat 1953 yılında, Stalin’in ölümü ve ardından Khrushchev’in barışçıl politikaları (yüzlerce politik tutuklu Gulaq Çalışma Kamplarından Khrushchev döneminde serbest bırakıldılar) sonucu serbest kalarak tekrar Bakü’ye döndü.
Altshuller’in ilk makalesi ise Psikoloji ile ilgiliydi. Ve bu çalışma “On the Psychology of Inventive Creation” adlı ile 1956 yılında “Psikoloji Sorunları” dergisinde yayınlandı.
Altshuller’i yönetim bilimi açısından ilginç kılan bir başka yönü ve çalışması ise şudur. Altshuller, zeki ve yaratıcı insanları, onlar iş başındayken (at organizational work) gözlemledi. Bu kişilerin düşüncelerindeki kalıpları ortaya çıkarmaya çalıştı. Ve “Yetenekli Düşünmeyi” modellemek için düşünce araçlarını ve tekniklerini geliştirdi. Bu araçlar arasında, “Akıllı Küçük Kişiler”, “Zaman ve Ölçekte Düşünme” veya “Yetenekli Düşünce Ekranları” bulunmaktadır.
Altshuller, 1971 yılında Sovyet yönetimini TRIZ Enstitüsünün (TRIZ Araştırma Laboratuvarı) kurulması için ikna etti ve TRIZ Enstitüsünün başkanı seçildi. Bu laboratuvar aynı zamanda bir kuluçka merkezi (Incubator Center) olarak ta faaliyet göstermekteydi. Ve takip eden yıllarda SSCB bütün büyük kentlerinde diğer TRIZ enstitüleri kuruldu.
1986’dan itibaren Altshuller’in dikkati teknik TRIZ’den uzaklaştı ve bireysel yaratıcılığın gelişimini araştırmaya başladı. Çeşitli okullarda denenmekte olan, “Çocuklar için TRIZ”’in bir versiyonunu geliştirdi.
1989 yılında TRIZ Derneği kuruldu ve Altshuller derneğin başkanı seçildi.
SSCB kapalı yapısı bu dönemde TRIZ gibi önemli bir çalışmanın dünyada tanınmasını engelliyordu. Fakat soğuk savaşın sone ermesiyle, eski SSCB den gelen göç dalgaları TRIZ’i diğer ülkelere de taşıdı. TRIZ hızla batı dünyasının çok ilgisini çekti ve 1995 yılında TRIZ Araştırmaları Enstitüsü Boston, ABD’de kuruldu. Ve ardından, İngiltere, Kore, Almanya, İsrail, Japonya gibi ülkelere de geniş ilgi ve uygulama alanı buldu.
İlk Avrupa TRIZ Enstitusü (The European TRIZ Association, ETRIA) 2000 yılında Almanya merkezli olarak kuruldu.
Şimdi tekrar yazımın başına dönersek, G. Altshuller gibi büyük bir bilim adamı ve onun yarattığı TRIZ teorisi, yaratıldığı coğrafya da (Bakü’de) maalesef çoktan unutulmuş görünüyor.
Yaratıcılıktan, inovasyondan, inovasyon temelli yeni ekonomiden söz ettiğimiz bu çağda ALtshuller’e ve onun TRIZ yöntemine ne kadar çok ihtiyaç duyduğumuz kuşkusuz çok açık.
Ben de, son birkaç yılını Bakü’de geçirmiş bir bilim insanı ve bir yönetici olarak Bakü’de tekrar TRIZ Enstitüsü’nün açılmasını, TRIZ eğitimlerinin hem bu enstitüde hem de üniversitelerde yeniden verilmeye başlamasını, Bakü’de uluslararası TRIZ konferanslarının düzenlenmesini, Bakü’de bir “Altshuller Müzesi” kurulmasını ve böylece Altshuller ve TRIZ ile Bakü kent markasının ilişkilendirilmesini çok arzu ediyorum.
Bu süreç ile ilgili kişisel girişimlerimi ise bir başka yazıda anlatacağım…
Ali B. KUTVAN
( https://www.turkazmagazine.com/3705-2/ )