Ortaçað karanlýk mýdýr?
27 Kasým 2011 23:18 / 3460 kez okundu!
"Ortaçað'ýn baðnaz karanlýðý..." sözcükleri, bize eðitimle, medyayla yýllar boyunca "öðretilmiþ" yanlýþ bir "bilgi"dir. Ýslam Ortaçaðý, aydýnlýktýr, ileridir, geliþkindir; Avrupa Ortaçaðý ise tersi: Afarozlar, Engizisyonlar, cadý avlarý, kadýnlarý büyücü diye yakmalar, eðitimsiz fakir köylü toplumlarý ve tepelerinde Katolik Roma, kiliseler, toprak sahipleri ile aristokratlardan oluþan oligarþik yapý... Önemli olan Ortaçað'a bizim hangi pencereden baktýðýmýzdýr. Hem Marksizm hem de Kemalizm, Avrupa Merkezci bakýþla yaralýdýr.
-----------------------------------------
Ortaçað karanlýk mýdýr?
Bugün Facebook'daki arkadaþlarýmdan birinin "Menemen Hadisesi"ne resmi tarih içinden bakan bir notunu gördüm ve oraya kendi küçük notumu ekledim:
"Olaylara Kemalizm'in sunduðu pencerenin dýþýnda bakýþ açýlarý da aramak ne güzel olurdu :)"
Sadece bu küçük notu yazýnca bildik yaklaþýmlarla yorumlar eklendi hemen. Ýçeriklerine katýlmasam da, düzgün bir üslupla kendi görüþlerini yazan bir kiþiyi ciddiye alarak ona yönelik uzunca bir not yazdým. 30 yýldýr görmediðim, geçmiþte de çok sevdiðim bir arkadaþým olan diðer kiþinin peþ peþe eklediði aceleci, üstünkörü suçlamalarla dolu ve hak etmediðim, haksýzlýk "yorum"lardan anladým ki benimle ilgili halledemediði þeyler var. Belki bir gün karþýlaþýp sarýldýðýmýzda, yazýlarla birbirimizi acýtmanýn yanlýþlýðýný daha iyi anlayabiliriz. O notlarý da yazýmýn sonuna ekliyorum, dileyen okuyup kendi görüþünü oluþturabilir.
Yazýyý yazmama sebep olan not -yazým yanlýþlarýna dokunmadan ekliyorum- þöyleydi:
VD - "Kemalizme inanmam,ama adli bir olay neyse odur,Cinayet iþleyene kaatil demenin, kemalistçesi yada çincesi olmaz, her dilde kaatildir. Ayrýca ülkeyi yeniden ortaçað karanlýðýyla boðmak isteyenlere kartþý da bir taraf seçmek gibi zorunluluk var.Ortaçaðýn baðnaz karanlýðýndan yana olmayacaksak, aydýnlýðýn, tonuna mý takýlacaðýz?"
Ben bu yazýdaki "ülkeyi yeniden ortaçað karanlýðýyla boðmak..." sözcüklerine takýldým... Yazdýklarýma bir iki ek yapýp sunuyorum.
Ortaçað gerçekten karanlýk mýdýr? Ya da hangi Ortaçað karanlýktý?
Yýllar öncesinde "devrimci halk geceleri"nde dinlediðimiz Aþýk Ýhsani'nin þarkýlarýndan birinde (Geliyor) bir dize vardý:
"Yivli hançer gibi sýyrýlmýþ kýndan
Ne ölüm korkusu ne de bir zindan
Ortaçað'ýn kahpe karanlýðýndan
kurþun gibi çýka çýka geliyor
geliyor da n'ettiðini biliyor"
Bu kavga türküsünün sözlerini yorumlamayý ve Aþýk Ýhsani üzerine adil bir yazý kaleme almayý sonraki bir adýma býrakarak, takýldýðým sözleri yorumlayayým.
"Ortaçað'ýn kahpe karanlýðý", "Ortaçað'ýn baðnaz karanlýðý" vb. sözler Cumhuriyet'in öðretilmiþ kalýplarýndan biridir...
Evet. Ortaçað, Avrupa için karanlýktý ama Baðdat merkezli (Abbasi, sonra Selçuklu) Ýslam dünyasý için tam tersiydi. Dünyanýn kültürel ve politik merkezi o sýrada buralardaydý ve bu diyar, bilimde, sanatta, felsefede, teknolojide muhteþem bir düzey yakalanmýþ, Avrupa'daki Reform ve Rönesans hareketlerinin tetikleyicisi de olmuþtu.
El Farabi, Ýbn-i Sina (Avicena), Ýmam Gazali ve Ýbn-i Rüþd (Averros) bu dönemin (M.S. 900 - 1200) dev isimleridir. Bizler geçmiþte ne yazýk ki bunlarý tanýmadan, o dönemi bilmeden toplumda köklü deðiþiklik iddialarý sürdük öne... Doðal olarak da dar bir topluluða ulaþabildik. Çünkü özellikle bu isimlerden ve onlarýn derin felsefik, sosyolojik çözümlerinden uzak kalmýþtýk. Cumhuriyetimizin oryantalist yanýný sorgulayýp, bizi bu geçmiþten bilinçlice uzak tutan "devrim"lerini sorgulayabilsek, bu yönlerden eleþtirebilseydik belki þu an baþka yerlerde olabilirdik. O zaman görecektik ki El Farabi ve Ýbn-i Sina ile Ýslam'da baþlayan felsefeciler hareketinin (Ýslam ile Yunan felsefesi arasýnda sentez arayýþý) etkisindeki bu devirde ana kýrýlma Ýmam Gazali ile baþlamýþ ve bu kýrýlma da 100 yýl sonra Ýbn-i Rüþd (Averros) tarafýndan eleþtirilmiþtir. Ancak Avrupa'nýn önemli bir kesimi -Katolik Roma'ya karþý- Endülüslü bu bilginin (ki onu Avicena ile birlikte bir anlamda kendi bilim adamlarý saymaktaydýlar) peþinden giderek Rönesans ve Reformlara imza atarken, Anadolu Selçuklularý ve sonrasýnda Osmanlýlar -hatta Atatürk Cumhuriyeti- esas olarak Ýmam Gazali çizgisini izlemiþtir.
Bu konuda biraz daha ayrýntýya yer verdiðim eski bir yazým þuradadýr.
Ekþi Sözlük'teki bir yazý da bu yaklaþýmýmý çok iyi tamamlýyor.
Günümüzde Marksist gelenekten gelenlerle, Ýslamcý gelenekten gelenler, yeniden o dönemleri sorguluyor ve keþfediyorlar. Bunu yaparken, Ýslamcýlarýn bizden daha iyi çalýþtýklarý, kendi geçmiþ dünyalarýný eleþtirmek açýsýndan da daha demokrat olmaya gayret ettikleri, en azýndan son 20 yýldýr demokratlýðý öðrenme uðraþýnda olduklarý düþüncesindeyim.
Özetle, "Ortaçað'ýn baðnaz karanlýðý..." sözcükleri, bize eðitimle, medyayla yýllar boyunca "öðretilmiþ" yanlýþ bir "bilgi"dir. Ýslam Ortaçaðý, aydýnlýktýr, ileridir, geliþkindir; Avrupa Ortaçaðý ise tersi: Afarozlar, Engizisyonlar, cadý avlarý, kadýnlarý büyücü diye yakmalar, eðitimsiz fakir köylü toplumlarý ve tepelerinde Katolik Roma, kiliseler, toprak sahipleri ile aristokratlardan oluþan oligarþik yapý...
Önemli olan Ortaçað'a bizim hangi pencereden baktýðýmýzdýr. Hem Marksizm hem de Kemalizm, Avrupa Merkezci bakýþla yaralýdýr. Bu nedenlerle de bizim ikisine de eleþtirel yaklaþmamýz doðru olur. Ýslam'a ve tüm Doðu toplumlarýna "Doðu despotizmi" þablonuyla yaklaþtýðý için Marksizm eksiktir, bunu aþabilmek için yýllardýr kendi içinde tartýþarak bu eksiðini gidermeye çalýþmaktadýr -bizim topraklardan olan katkýnýn payý ne yazýk ki çok sýnýrlýdýr-; Kemalizm ise zaten Avrupa Merkezci bakýþý içselleþtirmiþ, Oryantalizmin Doðu'daki en büyük acentalýðý olarak tescillidir. Bizim bunu geç anlamýþ olmamýz -eðer anladýysak tabii- sadece bizim kabahatimizdir. Resmi tarihin sýnýrlarýný sabýrla zorlamak çok kolay deðil...
Ýlhami Mýsýrlýoðlu
imisirlio@gmail.com
--------------------------------------------------
Kitap önerisi: YKY'den çýkmýþ önemli bir kitap: Batý Medeniyetinin Doðulu Kökenleri
Yazarý John M. Hobson çevirmeni Esra Ermert olan bu kitap, Doðu'ya, Ýslam'a ve Çin'e dair düþünce kalýplarýmýzý alt üst ediyor.
Kitap ve yazarý, Batý'nýn yükseliþine dair yaygýn görüþlerin etnomerkezci önyargýlarýyla mücadele ediyor. Antik Yunan'dan bu yana Avrupalýlarýn kendi geliþmelerine öncülük ettikleri ve Doðu'nun geliþen dünya tarihi içinde pasif bir izleyici olarak kaldýðý ileri sürülür. Hobson "Oryantal Batý"nýn yükseliþini mümkün kýlan iki süreç olduðunu öne sürüyor. Birincisi, Avrupa'da her bir önemli geliþimsel dönüm noktasý 500-1800 tarihleri arasýnda Doðu'nun baþý çektiði dünya ekonomisine oryantal küreselleþme ile dahil olan Doðu'ya ait olan buluþlarla desteklenmiþtir (düþünceler, teknoloji ve kurumlar gibi). Ýkincisi, 1453 yýlýndan sonra Avrupa kimliðinin oluþturulmasý Avrupalýlarýn pek çok doðulu kaynaðý (toprak, enerji ve pazar) kendilerine mal etmesiyle emperyalizme yol açmýþtýr. Hobson'un bu kitabý bugüne kadar hep bir kenarda býrakýlmýþ doðulularý dünya tarihinin geliþim hikayesinde öne çýkarýyor.
Marx'ýn, Fernand Braudel 'in bile Avrupa-merkezci bakýþ açýsýný keþfetmemize yardýmcý olan kitap, bu konuda fikir oluþturmamýza yardýmcý olabilir.
--------------------------------------------------
Facebook'taki yazýþmalar þöyleydi:
LK - ilhami senin bu konuda varsa mesela yazarmýsýn ilk olarak kubilay meselesinden baslayabilirsin.kemalizmindýsýnda bir bakýs acýsýna sahip olalým kubilay konusunda
VD - Kemalizme inanmam,ama adli bir olay neyse odur,Cinayet iþleyene kaatil demenin, kemalistçesi yada çincesi olmaz, her dilde kaatildir.
Ayrýca ülkeyi yeniden ortaçað karanlýðýyla boðmak isteyenlere kartþý da bir taraf seçmek gibi zorunluluk var.Ortaçaðýn baðnaz karanlýðýndan yana olmayacaksak, aydýnlýðýn, tonuna mý takýlacaðýz?
bu dönemde mollallarýn tezgahýna gelmek en buyuk hata diye dusunuyorum.mollalardan demokrasi bekleyenler bence buyuk bir hata pesinde anayasa oylamasýnda görduk butun bunlar
Her iþine gelmeyen görüþe, kemalist,ulusalcý-Faþist yada ergenekoncu diye saldýrmanýn neresi demokratlýk?Ben þeriat tehlikesini, tehlike olarak görüyorum,AKP nin bu ülkeye demokrasi ve insan haklarý açýsýndan hiç bir þey vermeyeceðine tam tersi ilk fýrsatta bunlara tamamen paydos diyeceðini düþünüyorum.Aceba ben bu durumda Kemalist(!) mi oluyorum?
Tam da tersi, ben Kemalist(!) dediðiniz cumhuriyetin zaaflarý yüzünden bu tehlikenin baþgösterdiðini düþünüyorum, yani benim kemalist TC den de bir beklentim yok, benim tercihim Sosyalist Türkiye Halklar Cumhuriyeti gibi bir þey.Bilmem bu ne derecede birilerini tatmin edecek.
LK - asýl tartýsýlmasý gereken bence fetullahýn humeyniden ne farký oldugu bence hiç bir farklarý yok çok yakýn bir gelecekte ki çok yakýndýr kömunistlere saldýracaklar o zaman bu arkadaslar pardonmu diyecekler merak ediyorum ama bence bu arkadaslar pardon yerine bence ya komunistlikmi kaldý diyeceklerinden eminim
aaa bu arada 78 yýlýnda ulusal demokratik cepheye karsý çýktým diye beni azarlýyan yerden yere vurmaya calýsanda ilhamidir cevabýný bekliyorum ayrýca 77 yýlýnda chp desetklendiði için elestiride bulundugu için talat ý igd den uzaklastýranda ben degilim herhalde
LK - bence sosyalist bir cumhuriyetin kavgasýný vermeliyiz bizene kemalistlerden bizene fetodan.benim safým sosyalist cumhuriyet bayragýný açanlardan yana .komunistler dunden daha guclu bu ülkede en azýndan tanýmadýgýmýz bilmediðimiz sefler yokbasta...........................on iki eylüle fasist demekte bile kararsýz kalanlar kavgada yer almayanlar 30 yýl pusuda bekleyip simdi konusmaya baslýyanlarý dikkatle izliyorum ve sy soruyu soruyorum kendime emeklilik ugrasýsý buldular kendilerin
bu arada 12 eylul öncesi sef olanlar hala kendilerin sef zannediyor cok komik ya çök komikkkkkkkkkkkkkk.
VD - Kimsenin kuyruðuna, çekimine takýlmaya ihtiyacý yok Sosyalizmi savunanlarýn, Ama sýz, fakat sýz bir hedef var sosyalistlerin önünde,Sosyalist bir cumhuriyet.Sonul hedef de deðil bu, acil ve yakýcý bir hedef.
Býrakalým, kemalistti, sosyal faþistti suçlamalarýný da bu gerçeðe odaklanalým bence,Bizim hedefimiz Kemalizme bir kaç beden büyük gelir.Biz tüm dünyayý istiyoruz,hedefimiz insanlýðýn son zaferi. Komünizm...
VD - Ne demek istediðim açýktý Ýlhami, neyi kastettiðim, çok zahmete girmiþsin uzun uzun anlatmýþsýn ama iþin özü kimin dediði deðil doðru olup olmamasýdýr söylenenin.
