Denizanası - Merih YÜCEL

31 Temmuz 2012 12:28 / 1769 kez okundu!

 


Deniz kenarına gidip, dizlerime kadar gelen suda, yüksekçe bir taşın üzerine oturup, ayaklarımı denize soktum. Arkamda sahile vuran dalgalar beyaz köpüklere dönüşüyor, kıyıya boylu boyunca hüzünlü bir ezgi yayıyorlardı. Ayaklarımın arasında irili ufaklı bir çok yavru balık, sürüler oluşturmuş, karınlarını doyuruyorlar. Ayağımı hareket ettirip, biraz su dalgalandırdığım anda hepsi birden hızla aksi yöne dönüp, uzaklaştılar.

Biraz ileride Fırtına Deresi'nin denize kavuştuğu yer vardı. Tam orada hem tatlı su hem de tuzlu su canlılarını görebilirdiniz.

Taa Kanada’dan, gemilerin balast sularıyla gelen Karadeniz alası bile oradaydı. Gemiler gittikleri yerlere, uzak ülkelere yüklerini bırakınca, dengeleri için yabancı denizlerden su çekerler ve öyle geri dönebilirler. İşte bu suların içinde bir yığın canlı bulunur. Dedem kaptandı ve uzaklara yük taşırdı hep. O anlatmıştı. Gelen canlılar bazen yeni sularına uyum sağlayamaz ve ölürmüş. Bazıları da çok inatçı olup, hızla uyum sağlayıp, çoğalır ve geldikleri suları istila ederek yerli canlılara zarar verirlermiş. Onların avcıları da olmadığı için sayıları hızla artarmış.

Çok küçük yavruların oluşturduğu sürünün üzerine beyaz bir bulut gibi çöktü denizanası. Sürü hızla dağıldı, sağa sola kaçışan yavrular tekrar toparlanıp, hızla uzaklaştılar ve gözden kayboldular. Denizanası kıprdamadan, içine doğru kapanmış, duruyordu. 15 – 20 yavruyu kanatlarını açarak içine aldığını ve şimdi de yuttuğunu anladım. Bu deniz anası Mnemiopsis leidyi (0 taraklı deniz anası) idi ve o da Kanada’dan gelmişti. Gazeteler yazdı. 1981’de Karadeniz'de ilk defa görülmüş. İstilacı türler yeni ortamlarında uyum aşamasında iken hemen önlem alınmalı ve yayılması önlenmelidir. Yayıldıktan sonra yapılan mücadele etkili olmadığı gibi pek çok yerli canlıya zarar vererek de ekosistemi bozuyorlar. Denizanalarının oluşumları iki deri tabakasında kalmış, iki deri arasında da özelleşmiş hücreler oluşmuş. Bazı deniz analarında oluşan yakıcı kapsüllü hücreler de bu özel hücrelerden. Avcılarını ve avlarını bu kamçıları fırlatarak felç ederler böylece zaman kazanırlar. Bu tür, zehirli değil, yılda birkaç kez eşeyli ve genellikle eşeysiz üreyerek kendini kopyalayarak hızla çoğalırlar. Deniz analarında rejenerasyon (=yenilenme ) yeteneği çok yüksek. Daha yumurtadan yeni çıkmış yavruları yuttu diye çok öfkelenip, elimi hızla altına sokup, kaygan bir jöle gibi dışarıya fırlattım. Kumlara yapıştı kaldı. Beyaz, içi su dolu plastik bir torbaya benziyordu. Bekledim. Hızla erimeye başladı. Kızgın güneşin altında hızla buharlaşıyordu. Deniz analarının toplam vücutlarının % 95’i su, % 4’ü protein ve % 1’i de tuzdur. Biraz daha beklesem geriye pek bir şey kalmayacaktı. Tekrar pelteleşen hayvanı denize attım. Önce sersem sersem hareketsiz yattı. Daha sonra tekrar şişmeye başladı ve yavaş yavaş uzaklaştı.

Genelde Mnemiopsis leidyi balık yumurtaları ve larvalarıyla beslenir. Karadeniz'de inanılmaz çoğalmasıyla bütün balık yataklarını yağmalayıp, kurutmuştu. Nihayet onun avcısı da aynı yollardan Karadeniz'e geldi ve işe başladı. Beroe ovata mnemiopsis leidyinin bir akrabası, ilk kez 1997 yılında Bulgaristan sahillerinde görüldü ve bu canlı sadece mnemiopsis leidyi ile beslenebiliyor. Hiç bu kadar besini bir arada görmemişti. O da bol bol beslenerek hızla çoğaldı ve Karadeniz'e yayılarak ekosistemi dengeledi.

Bu, bugün rastladığım bir canlının hikayesi sadece. Daha çeşit çeşit canlılar ve hikayeleri var. Doğada yaşam çeşitlerinin sayılarındaki denge; av – avcı ilişkisiyle kuruluyor. Bazen de doğal afetler, aşırı avlanma, açlık ve hastalıklar dengeyi alt üst ediyor. Bozulan dengelerin tekrar kurulması çok zaman alıyor ve bazen de kurulamıyor. İnsan, avcısı olmayan tek organizma. Buna güvenerek, işine yarayan, ekonomik değeri olan canlıları barındıran tüm ekosistemlerin tek yağmalayıcısı. Şımarık ve bencil bir varlık. Hala doğanın canını yakanların akibetini öğrenemeyecek kadar da akılsız.

30.07.2012


 

Bu yazıyı Facebook'ta paylaşabilirsiniz+:
Facebook'ta paylaş
0
Yorumlar
Uyarı

Yorum yazabilmek için üye olmalı ve oturum açmalısınız.

Eğer sitemize üye değilseniz buraya tıklayarak hemen üye olabilirsiniz.

Eğer üye iseniz oturum açmak için buraya tıklayın.