Newroz'un Kürtler için anlamý nedir?
01 Nisan 2015 16:57 / 2009 kez okundu!
Pek çok ulus baharýn geliþini bayram olarak kutlar, Ancak Kürtler için Newroz apayrý bir anlam ihtiva eder. Kürtlerde Newroz, Kürt halkýnýn demirci Kawa önderliðinde Asurlu kral Dehak’ýn zulmüne isyan ateþini tutuþturduðu ve zaferle taçlandýrdýðý gündür. Kürtçe bir kelime olan Newroz, New: Yeni, Roz: gün, "Yenigün" anlamýna gelir. Bahar yeniliktir. Hareketlilik ve canlýlýktýr kýþýn tembelliliðin, monotonluðunun ve donukluðunun silkiniþidir. Bahar mevsimi mücadele ve baþkaldýrý günleriyle doludur. Aradan asýrlar geçmesine raðmen, direniþ özünü kaybetmeksizin her 21 Mart günü coþkuyla Kürt ve Ýran halklarýnca kutlanan Newroz, halklarýn özgürlüðe olan özlemini ve inancýný taþýmaktadýr.
Kürt tarihinde Newroz Bayramýnýn çýkýþý ve tarihi þöyle anlatýlmaktadýr. Kürt mitolojisindeki Kawa efsanesine göre, günümüzden 2507 yýl öncesinde Kürt Kral Cemþid’i yýkarak yerine geçen Dehak adýnda çok ama çok zalim olan Asurlu kralýn yönetiminde yaþayan Kürt halkýndan Kawa adýnda bir demircinin isyaný ve Dehak’ý öldürmesi anlatýlmaktadýr.
Newroz tarihinin çok eski yýllara dayandýðýný ve mitolojik bir kabukta, somut tarihi olaylarýn saklý olduðunu ve onu efsaneleþtirdiðini belirtiyor. Yazýlý kanýtlarýn çok az olduðu dönemlerde Newroz'un tarihsel geliþimini saðlýklý bir þekilde yazmak tarihçileri zorlamýþtýr. Kürt tarihçileri, Kürtlerin en eski dini olan Zerdüþt'ün Kitabý Zendavester'de, Firdevs'in Þerefnamýsinde Ömer Hayyam'ýn Newroz namesinde ve Þerefxan'ýn Þerefnamesinde ve günümüzde çeþitli yazýlý eserlerde Newroz deðiþik þekillerde iþlenmiþ, bugüne taþýnmýþtýr.
Bir efsaneye göre de, M.Ö. 612 yýlýnda Asur Ýmparatorluðu Mezopotamya halklarýna, Kürtlerin atalarý olan Medlere, Ýran'lýlarýn atalarý Perslere ve þimdi soylarý tükenen Hurilere, Babillere, Elamlýlara çok zulüm yapýyordu. Kürt Med Generali Keyasker (Kawa) tüm halklarýn da desteðini alarak, (Kürt Sultan Selahaddin Eyübi gibi) Asur zulmüne ve zalim Dehak'a karþý ayaklanýr.
21 Mart 612 yýlýnda Asurlularýn baþkenti Ninova'yý kuþatýr. (Ninova Irak Kürdistan Özerk Bölgesinin Baþkenti Erbil’in yanýnda yer alan tarihi bir kenttir) Ve Zalim Kral Dehak'ý sarayýyla birlikte yakar. Keyasker'e eski Med ve Pers dilinde "lider, önder, komutan, Ozan" anlamýna gelen ''Kawa'' denilir. Bu günden sonra, bütün Mezopotamya halklarý özgür olur. Ve bugüne Kürtçe ''Newroz'' (yeni gün) derler. Kürtler Her 21 Mart günü zalim Dehak'ýn sarayýný yakan ateþi yakýp Newroz'u bir bayram olarak kutlarlar.
Newroz, Mazlum halkalarýn zalim Dehak'a karþý Kürtlerin yanýnda yer alarak General Kawa önderliðinde Dehak'ýn hükümranlýðýna son veren zaferin bayramý ve mücadele günüdür. Son yýllarda bazýlarýnýn sahiplendiði gibi bir Türk ve orta Asya da yaþayan halklarýn kutladýðý bahar bayramýndan çok anlam ihtiva eder. Maalesef geçmiþte yýllarca bu ülkede Newroz bayramý Kürtlere yasaklandý. Newroz kutlamalarýnda ölenlerin, yaralananlarýn, hapse girenlerin sayýsýný bilen yok.
Dehak’ýn zulmüne uðrayan ve günümüze kadar var olabilen iki halktan olan Kürtlerin ve Farslarýn bayramý Newroz, özünde direniþ ve baþkaldýrý gününün kutlanmasýdýr. Newroz Kürtler ve Farslar için yumurta tokuþturma sevinci deðildir. Avrupa’dan, Asya’ya Bazý halklar baharýn geliþini kutlamaktadýrlar. Ancak bunun adý Newroz bayramý deðildir. Fakat Newroz'un baþka halklarca da benimsenilip kutlanmasý ayrý bir güzelliktir elbet.
Yukarýda belirttiðim gibi Newroz Kürtçedir ve anlamý "Yeni Gün"dür. Kürtler için Newroz yeniden doðduklarý bir günü ifade eder. Onlarýn hayatýnda kapanan kötü bir dönemin ardýndan, direniþle ortaya çýkarýlan yepyeni ve özgürlük dolu bir gün baþlamýþtýr.
Kürt mitolojisinde yer alan ve günümüzde de Kürtler ve Ýranlýlar tarafýndan benimsenen Kawa efsanesine göre, Bir zamanlar Mezopotamya bölgesinde (Bugünkü Irak Kürdistan Özerk Bölgesi ve civarý) hüküm süren Dehaq adýnda çok zalim Asurlu bir kral varmýþ. Kýsa zamanda etrafa saldýðý dehþetle adýndan söz ettirir Kral Dehaq, çünkü amansýz bir hastalýða yakalanmýþtýr, her iki omuzunda yaralar peydahlanmýþtýr. Omzundaki yaralar kapandýkça tekrar acýlmaya baþlar. Korkunç acýlar yaþamaya devam eder Dehaq. Ülkedeki bütün hekimler çaðrýlýr ama hiçbiri bu derde çare bulamaz, En sonunda hekimler çareyi söyler ve tek çaredir ki Kürdün gününü, geleceðini belirleyecektir. Bu acýlarýn dinmesi için, yaralara her gün iki gencin beyinleriyle tedavi edilmeleri gerekir.
Dehaq adamlarýna emir verir, her gün 2 Kürt genci Saraya getirilir, baþlarý kesilir ve beyinleri yaralara koyulur, zamanla binlerce gencin ölümü halk arasýnda büyük tepkilere neden olur, halk korku ve dehþet içindedir. Sonralarý Dehaq'in Sarayýna Armail ve Karmail adlý iki kiþi kralýn sarayýna mutfaða aþçý olarak girmeyi baþarýrlar, bu duruma tahammül edemezler. Ve her gün getirilen 2 genci saklarlar ve onlarýn yerine iki koyun beynini Dehaq'a sunarlar. Kendi yerlerine koyun kesilip kurtarýlan Kürt gençleri ise daðlara kaçarlar, bu durumun yýllarca sürdüðü söylenilir.
Bir gün daha önce oðlunu da Dehaq'a kurban veren Demirci Kawa, bu duruma isyan eder. Oðlunun ve halkýnýn böyle katledilmesini kabullenemez. Yiðit, cesur ve iyi yürekli biri olan Kawa, halkýný ve bunca senedir daðlara sýðýnan gençleri örgütler, büyük bir ayaklanmanýn baþýna geçer. Ülkede azýnlýkta olan Farslarda Kürtlerle birlikte direniþe destek vererek Dehak'ýn komutasýna girerler. Ve Beklenen gün gelir. Dehaq'in Sarayýna gizlice giren Kawa onu balyozuyla öldürür. Onu öldürdüðünü sarayýn dýþýnda bekleyen taraftarlarýna haber vermek için önceden anlaþtýklarý gibi sarayýn yüksek bir yerinde büyük bir ateþ yakar ve bu ateþi görenler Kawa taraftarlarý sarayý basarlar. Böylece sabah karþý Dehak'ýn krallýðýný yýkarak sarayýn en yüksek yerine çýkan Kawa halkýn zulümden kurtuluþunu sarý, kýrmýzý ve yeþil renkteki demrici önlüðünü sallayarak kutlar.
O gün Demirci Kawa'nýn giydiði sarý, kýrmýzý ve yeþil renkteki demirci önlüðü özgürlüðe kavuþan halklar için bayrak gibi bir sembol olur. Sarý, kýrmýzý ve yeþil renkler o günden bugüne Kürt halkýnýn ulusal renkleri olarak benimsenmiþtir.
Ýþte o gün takvimler M.Ö. 21 Mart 612'yi göstermektedir. Artýk Kürt Halký için yeni bir dönem baþlamýþtýr. Ve her yýl Kürtler 21 Mart'ta büyük ateþler yakarak, özgürlüklerine kavuþtuklarý bu günü kutlamýþlardýr ve bu gelenek günümüze kadar gelmiþtir.
Kürt bilgesi yazar Musa Anter, “Bu efsane Kürtler tarafýndan kendilerini güçlü ve farklý hissetmeleri için bir hatýrlatýcý güç olmaktadýr ve yaktýklarý ateþte özgürlüklerinin simgesi haline gelmiþtir” der.
Newroz efsanesi budur iþte. Bu efsaneye dini inançlar veya deðiþik motifler katarak yaygýnlaþtýran halklar da vardýr. Kürt halkýnýn direniþiyle meydana çýkan bu güzel bayramý benimseyip kutlayan tüm Halklarýnýn Newroz Bayramý kutlu olsun!
Newroz Piroz Be…
Murat AKKUÞ
20.03.2015, Iðdýr
