SU YÖNETÝMÝNE ÝLÝÞKÝN POLÝTÝKA VE STRATEJÝLER
13 Mart 2009 10:56
“SU PAHA BÝÇÝLEMEZ DOÐAL BÝR MÝRASTIR”
Bu Nedenle, Güvenli Ýçme Suyu, Katlanýlabilir Maliyet, Adil Sunum, Verimli ve Sürdürülebilir Tüketim anlayýþýna dayalý olarak Kamu tarafýndan saðlanmalýdýr” - TEMA Vakfý
Küresel Ýklim Deðiþikliði, Dünyadaki mevcut su rejimini deðiþtirmektedir. Ýklim Deðiþikliði ile Savaþým ve Ýklim Deðiþikliðine Uyum çatýþma ekseninde “Su Yönetimi” ve “Su Üzerine Politika” baþtan aþaðý yeniden kurgulanmaktadýr. Baþta su kýtlýðý çeken coðrafyalarda olmak üzere tüm Dünyada suyun miktarýnýn ve kalitesinin nasýl korunmasý ve suyun nasýl sunulmasý gerektiði konusunda farklý politik tercihler geliþtirilmektedir. Bu tercihler suyun yönetimi ve su siyasetini uluslararasý alana çekmekte ve bu açýdan tekrar düzenlenirken, suya iliþkin politik ve yönetsel tercihlerin sosyal/liberal eksende çatýþmaya girdiði görülmektedir. Bu çatýþma alanýnda TEMA Vakfý’nýn amacý “Su Yönetimine iliþkin Politika ve Stratejiler” konulu Manifesto aracýlýðýyla; su kaynaklarýnýn korunmasý ve yönetimi konusunda TEMA Vakfý’nýn yaklaþýmýný ortaya koymaktýr.
TEMA Vakfý’nýn Su Yönetimine iliþkin Politika ve Stratejiler konulu Manifestosunun temel hedefi; evrensel kabul görecek öncü ve deðiþtirilemez ilkeler ortaya koymak, hem Dünya’da hem de Türkiye’de kamu yönetimlerinin suyun korunmasýna ve suya eriþilmesine imkan verecek politik tercihlerine ekolojik ve sosyal bir çerçeve çizmek ve kamuoyu desteðiyle bu ilkelerin hayata geçirilip geçirilmediðini denetlemektir.
TEMA Vakfý olarak Stratejimiz, sunduðumuz bu ilkelerin doðal bir miras olarak tanýmladýðýmýz suyun, baþta ülkemiz olmak üzere tüm Dünya’da güvenilir þekilde, katlanýlabilir bir bedelle, adil bir sunumla, etkin, verimli ve sürdürülebilir bir yaþamý destekleyecek þekilde kamu tarafýndan sunulmasýna yönelik tüm bilinçlendirme çalýþmalarýný baþlatmak, yürütmek ve bu konuda tüm kamu ve sivil örgütlenmelerle iþbirliði geliþtirmektir.
TEMA Vakfý’nýn Su Yönetimine iliþkin üretilecek politikalarda temel ilkeleri þunlardýr:
1. Su sadece insanlara yönelik bir varlýk deðil, ekosistemdeki tüm canlýlara aittir ve onlarýn ihtiyaç duyduðu miktar ve zamanda adil bir þekilde ulaþmalarýný saðlayacak bir su yönetimi oluþturulmalýdýr.
2. Su doðal bir varlýktýr ve ona yönelik her türlü karar, iþlem ve eylemde “üstün kamu yararý”nýn gözetilmesi esastýr.
3. Su kullanýmýnda arzýn yönetimi yanýnda “suyun mülkiyetinin kamuda olmasý” ve “fiyatlandýrma yerine su hizmetlerinin bedellendirilmesi yaklaþýmýnýn kabul edilmesi” koþuluyla talebin yönetilmesi yaklaþýmýnýn birlikte yürütülmesi desteklenmelidir.
4. Sularýn yönetiminde, suyun korunmasý ve kalitesi ile miktarýnýn artýrýlmasý söz konusu olduðunda su havzasýndaki ilgili merkezi ve yerel tüm idarelerin entegre olmalarý mecburiyeti getirilmelidir. Bu yönetim modeline halkýn katýlýmý en yüksek seviyeye çýkarýlmalýdýr.
5. Suyun doðal döngüsü ve akýþýndan elde edilen “ekolojik ve ekonomik katma deðer” birbirinden ayrý düþünülmemeli; yaban hayatý ve su ekosistemlerinin temel ihtiyaçlarý yönetsel karar ve eylemlerde kesinlikle göz ardý edilmemelidir. Suyun yönetiminde ve suya iliþkin kamusal kararlarda ve eylemlerde sürdürülebilir yaþamýn tesis edilmesinin hayati olduðu vurgulanmalýdýr.
TEMA Vakfý’nýn temel ilkeler doðrultusundaki uluslararasý ve ulusal stratejileri:
• Su kýtlýðý nedeniyle ülkesini ya da yaþadýðý yerleri terk etmek zorunda kalan insanlara çevre mültecisi olarak Birleþmiþ Milletler korumasý getirilmeli ve hukuki statüleri Cenevre Sözleþmesinde bir an önce düzenleme konusu edilmelidir.
• Su doðduðu ülkenin halkýna ait olan doðal bir mirastýr. Bu nedenle mirasýn nasýl kullanýlacaðýna iliþkin nihai kararlarda halklarýn ve özellikle gençlerin ve kadýnlarýn da sürece katýlýmý esas alýnmalý ve su yönetimleri bu konuda gereken özeni göstermelidir.
• Saðlýklý ve yeterli miktarda suya eriþme hakkýný engellemeye imkan verecek milletlerarasý ticaret anlaþmalarý ile ulusal ticari düzenlemeler kabul edilemez. Ancak bu hakkýn kullanýmý ile, ekolojik yaþam ve insan hayatýnýn temel ihtiyacý olan suyun miktar ve kalitesi düþürülmemelidir. Bu nedenle bu hakkýn tesisi ve kullanýmýndan, suyun bedava sunulacaðý anlamý çýkarýlmamalýdýr. Suyun tedarikinde ilgili kamu idareleri gelire, hane halký sayýsýna, tüketim miktarýna ve tüketim alanlarýna baðlý olarak kademeli bedellendirme yapmak suretiyle, suyun tasarruflu kullanýmýný temin edebilmelidirler. Ancak bu bedel su hizmetlerinin kamu eliyle gerçekleþtirilmesi için gerekli temel maliyetlerin üzerinde olamaz.
TEMA Vakfý’nýn temel ilkeleri doðrultusunda Su Politikalarý:
Su kaynaklarýnýn korunmasý üzerine Politikalar:
• Temiz ve içilebilir nitelikli suya eriþmeyi temin etmek bir devletin vatandaþlarýna sunacaðý en üstün haklardan sayýlmalýdýr. Bu nedenle Anayasalara bu ilkeyi hak olarak düzenleyecek ek hükümler getirilmelidir.
• Sularýn korunmasý, saðlýklý ve güvenli þekilde sunulmasý üstün kamu yararýndandýr. Bu nedenle tüm anayasalarda, yazýlý diðer (mülkiyet, giriþim, eðitim, ulaþtýrma, haberleþme gibi) hak ve düzenlemelerle çatýþtýðý ya da yarýþtýðý durumlarda suyun korunmasý, saðlýklý ve güvenli þekilde sunulmasýna iliþkin hükümlere öncelik verilmelidir.
• Sularýn korunmasý ve su kýtlýðý ile mücadelede baþta ülke gereksinimleri öncelikli olmak kaydýyla evrensel hukuk kurallarýný da içeren temel su yasalarý oluþturulmalýdýr.
• Suyu korumak ve suyu tedarik etmek bir kamu görevidir; bu sebeple kamu yönetimlerinin bu görevden su hizmetlerinde özelleþtirmeler yoluyla sýyrýlmalarýnýn önü kesilmelidir.
Su kaynaklarýnýn yönetimi üzerine Politikalar:
• Sular devletin hüküm ve tasarrufunda kalmalý ve su üzerinde özel mülkiyet hakký tesis edilmemelidir.
• Su yönetiminde merkezi idarenin hakim olduðu yapý yerine, merkezden planlamaya dayalý su havzasýndaki tüm kamu idarelerini entegre olmaya zorlayacak yeni bir su yönetim modelinin geliþtirilmesi ve halkýn katýlýmý ilkesinin gereði sivil örgütlerin, özellikle gençlerin ve kadýnlarýn da bu yönetim içerisinde aktif görev almalarý temin edilmelidir.
• Havzalararasý su transferi esas olarak yasaklanmalý; sadece ve ancak ivedilik arz ettiði durumlarda ve halk saðlýðý bakýmýndan tehlikeli hallerde sýnýrlý olarak müracaat edilecek bir kamusal yöntem olarak ele alýnmalý, tehlike ortadan kalktýðýnda ise transfere son verilmelidir.
• Su yönetiminde arzýn yönetimi yanýnda, suyun mülkiyetinin kamuda olmasý koþuluyla ve fiyatlandýrma yerine su hizmetlerinin bedellendirmesini esas alan bir anlayýþla, talebin yönetimine de geçilmelidir. Bunun yanýnda, bilinçli verimli ve tasarruflu su kullanýmý ve sularýn kirletilmesinin önlenmesi konusunda kamusal bilinç geliþtirilmeli, suyun tasarruflu kullanýlmasýný temin edecek kamusal politikalar yalnýzca konutlarda kullanýlan suyun tasarrufuna yönelik olarak deðil, baþta tarým olmak üzere sanayi ve diðer hizmet sektörlerini de kapsayacak þekilde yeniden tasarlanmalýdýr.
• Su yönetiminde iklim deðiþikliði nedeniyle ortaya çýkan su kýtlýðý söz konusu olduðunda olaðan su yönetiminden, risk yönetimine geçilmeli ve su kesintilerini de içerecek þekilde kamusal tedbirler artýrýlmalýdýr. Burada içme sularýna iliþkin politikalarla, suya iliþkin örneðin elektrik enerjisi temin edilmesi, su ürünleri üretimi, tarýmsal sulama faaliyetleri, turizm ve taþýmacýlýk gibi diðer sektörel politikalar arasýnda olasý çatýþma hallerinde öncelik içme suyunun korunmasý ve halka saðlýklý içme suyu verilmesine odaklanmýþ hukuki tedbirlere verilmelidir.
