Ýdris Baluken'in Köpeði, Oko
13 Haziran 2019 13:19 / 208 kez okundu!
Oko, iyimser ve ümitvar bir roman. 184 sayfalýk kitabý okuyup bitirdiðinizde sokakta karþýlaþtýðýnýz hemen her sokak köpeðinin Oko’gillerden olma ihtimalini duyumsuyor ve heyecan verici buluyorsunuz.
****
Ýdris Baluken’in Köpeði, Oko
Ýdris Baluken’i kenarýndan köþesinden de olsa Türkiye politikasýný izleyenler tanýyor olmalý. HDP’den Bingöl ve Diyarbakýr milletvekilliði yaptý. Vekilken Ýmralý heyetinde yer aldý. Vekilken tutuklandý ve vekilken 16 yýl 8 ay hüküm yedi, üç yýldýr mahpus. Siyaseti bir yana korsak asýl mesleði göðüs hastalýklarý uzmaný hekimlik.
Bu tuhaf ülkede insan durduk yerde baþka mesleklerle tanýþýp yeni mesleði ile de anýlýr oluyor. Bu yönüyle, daha iþin hayli baþýnda olmakla birlikte yeni mesleki ünvanýný ziyadesiyle hak eden bir yazarla karþý karþýya olduðumuzu ifade etmeliyim.
Baluken’in “Üç Kýrýk Dal”* romaný 2018’de yayýnlandý. Üzerinde epeyce konuþuldu. Yakýn dönemin (doksanlý yýllar) politik arka planý üzerinden öðrencilikleri bir þekilde Diyarbakýr Dicle üniversitesi ile kesiþen üç gencin üzerinden anlatýyý kurmuþtu. Deniz, Alican ve Cengiz üç ayrý þehirden gelmiþ; týp, hukuk ve gazetecilik okumaya hevesli ilk planda politikaya mesafeli gençlerdir. Yaþam öyle bir savurur ki; aþklarý, önceki hayatlarý ve gündemleri hiç beklemedikleri hayatlara taþýr üç genci.
290 sayfalýk Üç Kýrýk Dal romaný üzerine yazmak deðil meramým tabii ki! Ona da deðineceðim! Ama oradan yola çýkarak 14 Haziran’da daðýtýma girip okuruyla buluþacak olan Ýdris Baluken’in yeni romaný “Oko”ya** getirmek istiyorum sözü.
Oko, Sivas Kangal cinsi bir köpek. Daha bir yaþýný doldurmadan memleketinden alýnýp Ýstanbul’a bir çiftliðe götürülmüþ ve altý yýlýný hiç çiftlik dýþýna çýkmadan o dünya içinde kelimenin tam anlamýyla “bekçi köpekliði”ne adamýþ bir köpek.
Çiftlikte kendisi dýþýnda baþka hemcinsi olmayan hayvanlar; bir eþek (bozo), bir süt danasý (delali)ve bir tay (brusk) ile zaman zaman yarenlik etme þansýný yakalayabilmiþ bir köpek Oko.
Ýdris Baluken, Oko romanýnda tersten bir George Orwell Hayvan Çiftliði anlatýsý kurmayý baþarmýþ. Orwell’in Hayvan Çiftliði, hayvanlar dünyasý üzerinden bir siyasi hicviye. Sýnýfsal olarak bazý hayvanlarýn diðer hayvanlarý güç kullanarak her türlü zulmü uygulamalarý üzerinden anlatý geliþtirilmiþti Orwell hayvan çiftliðinde...
Oko’da ise durum tümden farklý. Þehre yakýn çiftlikte dýþardan müdahale ile çiftliðin eski düzeninin alabora olmasý üzerine dýþarýda akan gürül gürül dünyada Oko’nun hemcinsleri ile buluþup özgürlük temelli bir yeni düzenin taraftarý, aktivisti olma hikâyesini kuruyor yazar.
Yazarýn ayný zamanda hekim olma hakkýný da kullanarak hak talepkârlýðý, üstelik hayvan haklarý talepkârlýðý üzerinden, alanda mücadelesini sürdüren hayvan haklarý aktivistlerini de iþin içine katarak bir muhalif ve özgürlükçü kurgu oluþturmuþ yazar.
Aslýnda yazarýn ilk romaný Üç Kýrýk Dal’ýn 279’uncu sayfasýnda romanýn üç kahramanýndan biri Cizreli Cengiz’in Dicle Nehri kýyýsýndaki tanýklýðý sanki bir sonraki romanýn ipuçlarýný okura veriyordu, dikkatli okurun anýmsamasý gerek. Her yaný yara bere içindeki bir sokak köpeðinin bir kemik parçasý için iki gencin elinde nasýl terbiye edilmiþ uþaða dönüþtürüldüðünü ve Cengiz’in görüntüyü seyrederken köpekten nasýl bir tepki beklentisi içinde olduðunu sonraki sayfalarda anlatýyordu.
Sonuç beklediði gibi olmuyordu tabii. Sokak köpeði, kendisi için bir dayak aracý haline de dönüþen kemiði bir süre sonra kemirmek üzere diþlerinin arasýna alarak iki gencin peþinden gider. Cengiz, tiradýný finalde koyar: “Ulan bêþeref, bari þimdi peþlerine takýlmayýp kýrýk kafanýn çaresine baksaydýn...Köleleþmemin sonu yok, mide, boðaz derdiyle ezilmenin sonu yok. Seni ne kadar kendi varlýðýna yabancýlaþtýrsalar, o kadar baðlanýyorsun o ezilmiþliðe...”
Ýþte Üç Kýrýk Dal’daki bu vurgu, Ýdris Baluken’in ikinci romanýnda aslýnda hiç mücadele geleneðinden gelmeyen; öyle bir algýsý da, dünyasý da olmayan bir köpeðin zalim ve yokedici insan dünyasýna karþý yanýna hayvan dostlarýný da alarak toplu bir özgürlük savaþý vermesinin / verilmesinin hikâyesini kuruyor.
Oko, Loli, Cico, Kutmê, Kiyi, Fexo ve özgürlük tutkunu koca bir köpek kolonisi.
Oko’da da týpký Üç Kýrýk Dal’da olduðu gibi sayfalar süren tiratlar ve özgürlüðe dair siyasal dozu hayli kallavi mesajlar var. Aslýnda normal þartlarda bu tür mesajlar edebiyatta yorucu ve istenmeyen öðeler. Ama Ýdris Baluken konumunda olan siyasal mahpuslar için bir anlamda doðal. Þu açýdan doðal ki; kendisi politik bir aktör olan roman yazarýnýn iç dünyasýnýn romanýnýn kahramanlarý üzerinden bir nevi dýþavurumu mesajlar...
Ve aþk, olmazsa olmaz! Üç Kýrýk Dal’da Deniz ile Gülçiçek nasýl taparcasýna bir aþkýn, sevdanýn pervasýz kül elenmemiþ aþýklarý oluyorlarsa! Oko’da da Oko ile Loli ayný duygularla üstelik özgürlük temalý politik arka planýn kudretiyle muhteþem bir aþkýn gücünü dünya aleme baðýrýyorlar.
Oko, iyimser ve ümitvar bir roman. 184 sayfalýk kitabý okuyup bitirdiðinizde sokakta karþýlaþtýðýnýz hemen her sokak köpeðinin Oko’gillerden olma ihtimalini duyumsuyor ve heyecan verici buluyorsunuz. Bu anlamlý bir ruh hali ve okumaya delalet ediyor.
Ýþin doðrusu HDP’li siyasetçiler “içeri”yi iyi kullanmanýn verimli örneklerini sunuyorlar. Demirtaþ, Kýþanak, Baluken ve diðerleri; dýþarýdayken okuma ve devamýnda yazma için yitirdikleri ya da ayýramadýklarý zamaný þimdi akýlla kullanýyor ve edebiyat yapýyorlar. Ýyi de ediyorlar...
* Üç Kýrýk Dal, Ýdris Baluken, 2018, dipnot yy. Ankara.
** Oko, Ýdris Baluken, 2019, dipnot yy. Ankara
Þeyhmus DÝKEN
08.06.2019, Diyarbekir
