Diyarbekir'in Ýlk Kadýn Vekili
10 Mart 2018 10:56 / 1075 kez okundu!
Sadece Diyarbekir vekili olmuþ(tu). Vekillik adýyla anýlan þehre ne gelmiþ, ne de gitmiþti.
******
Epey önceydi þimdi kimin yolladýðýný hatýrlayamadýðým bir e-mail almýþtým. Diyarbakýr’ýn ilk kadýn milletvekilinin adýný yazmýþ ve onun hakkýnda bilgi istiyordu bir arkadaþ.
Huriye (Hayriye) Baha Öniz’di adý, þehrin ilk kadýn vekili. Þehri, þehirde yaþamýþ, eski, adý-saný bilinen / bildiðim aileler içinde “Öniz” soyadý duymadýðým bir soyadýydý.
Küçük bir araþtýrma sonucunda da “Diyarbakýrlý deðil” demiþtim.
Bu haftanýn 8 Mart Dünya Kadýnlar Günü üzerinden kadýnlara dair etkinliklere ayrýlmýþ olmasý nedeniyle sosyal medyada minik bir haber ilgimi çekti.
1935 seçimlerinde kadýnlara ilk kez seçme / seçilme hakký verilmesiyle seçilmiþ olan ilk 17 kadýn vekil adlarý ve þehirleri ile birlikte paylaþýlmýþtý.
Hemen Google arama motoru üzerinden Huriye Baha Öniz’i araþtýrmaya koyuldum. Eðitimci, yazar ve siyasetçi olarak kimlikleri vurgulanan Öniz; 1887’de Ýstanbul’da doðmuþ, yine Ýstanbul’da doðduðu þehirde 1950’de ölmüþ.
Londra tahsili sonrasý Ýstanbul’da Rum ve Musevi okullarýnda öðretmenlik yapmýþ. Balkan savaþý sonrasý Ýstanbul’a gelen göçmenlere ders vermiþ.
Sonra kadýnlarýn yasayla siyasete katýlma fýrsatý doðunca ilk vekillerden biri olmuþ.
Bahtýna muhtemelen Ankara resmî politikasýnca Dîyarbekir mebusluðu (o yýllarda saylav) düþmüþ.
Vekil olduktan sonra bir dizi komisyonlarda çalýþmýþ. Maliye encümeninde üyelik yapmýþ. Ýþ ve Orman kanunlarý layihalarýnýn hazýrlýðýna katký sunmuþ. Ýzmir’in turistik yollarýnýn inþasý kanunu, Kayseri-Eskiþehir uçak fabrikasýnýn ilk sermayesinin saðlanmasý kanununun hazýrlýk üyeleri arasýnda yer almýþ. Ankara Týp Fakültesi ve bünyesinde bir hemþirelik okulu açýlmasýna öncülük etmiþ.
Bir de kitap yazmýþ: “Köprü altý çocuklarý”.
Vekil olduktan bir yýl sonra yazmýþ 83 sayfalýk “köprü altý çocuklarý”ný. Kendi vurgusu ile Ýstanbul girdabýnda “kaybolmak üzereyken” maarif müdürlüðüne baþvuran bir karakter üzerinden sonraki yýllarda “Köprü altý” ismi olarak filmleri de çekilen bir ilktir yazdýðý kýsa roman.
Bir dönem (dört yýl) süren milletvekilliðinden sonra ölünceye kadar öðretmenlik yapmýþ Huriye Baha Öniz...
Bu kadar hikâyeyi uzun uzadýya hem de 8 Mart haftasýnda yazmamý merak etmiþsinizdir. Ona da deðineyim.
Elbette cumhuriyet reel politiði kadýnýn toplumsal yaþamýn birçok alanýnda rol model olmasýný programatize etmiþ. Ýlk kadýn vekiller meselesi de bunlardan biri.
Ýþin garip ve hikâyenin öne çýkan tarafý Huriye Baha Öniz vak’asýnda sübuta erdiði gibi, vekili olduðu il olan Diyarbekir’e hiç gelmemiþ / gitmemiþ olmasý. Hatta merak edip vekili olduðu þehir hakkýnda hiçbir (benim bildiðim) çalýþma yapmamýþ olmasý.
Komisyonlar, önergeler üzerinden baktýðýmýzda ise Ýzmir, Eskiþehir, Kayseri ile ilgili yasa tasarýlarý hazýrlamýþ ama o yýllarda demiryolu aðýyla tanýþan Diyarbekir’i hiç düþünmemiþ bile!
Köprü altý çocuklarý üzerine ilk ve tek kitabýný yazmýþ! Ama o yýllarda Ýskânlarý, doðudan batýya sürgünlüðü yaþayan vekili olduðu ilin halkýnýn tragedyasýný resmî ideoloji üzerinden bile hiç düþünmemiþ!
Uzun uzun altýnda “Huriye Öniz / Diyarbekir” yazan baþý açýk bukleli saçlý cumhuriyet kadýný ilk vekilimizin siyah beyaz fotoðrafýna baktým.
Sadece Diyarbekir vekili olmuþ(tu), ilk kadýn Diyarbekir vekili. Vekillik adýyla anýlan þehre ne gelmiþ, ne de gitmiþti. Gelip gitmeyi bir yana býrakýn da, ona dair þehirde hiçbir izin olmamasý hayatýn ve yakýn tarihin tuhaf tecellisiydi.
Þeyhmus DÝKEN
10.03.2018, Diyarbekir
Son Güncelleme Tarihi: 11 Mart 2018 22:52
