Aðrý Daðý'nýn Adý 'Ararat' Olmalý
27 Ekim 2018 20:34 / 1277 kez okundu!
Aðrý, sadece Türkiye’nin en yüksek daðý deðil ayný zamanda bölgenin tarihi, coðrafyasý, iklimi, folkloru ve toplum hayatý üzerinde büyük etkisi olan bir tabiat harikasýdýr. Aðrý sýr yüklüdür, kültür doludur... Bu yüce daðýn baðrýnda nice efsaneler saklýdýr. Dað ile ilgili anlatýlacak o kadar çok þey var ki buraya sýðdýrmak imkânsýz...
****
Aðrý Daðý’nýn Adý “Ararat” Olmalý
Aðrý, dünyanýn sayýlý daðlarýndandýr. Nuh tufanýna ve Nuh gemisi aramalarýna konu olduðundan özellikle yabancý daðcýlarýn ve din adamlarýnýn ziyaretgâhýdýr. Aðrý Daðýnýn Kürt, Fars ve Türk tarihi ve Edebiyatýnda da apayrý bir yeri vardýr. Yakýn doðu kültürlerinde Aðrý Daðý ile ilgili pek çok efsane mevcuttur.
Arap coðrafyacýsý Ýstahri yazdýðý kitabýnda Aðrý’da pek çok orman ve av hayvaný olduðunu hatýrlatýr. Mukaddesi, Aðrý Daðý yamaçlarýnda binden fazla köy bulunduðunu yazar. Tarihçi Thomas, Aðrý daðý çevresinde geyik, yaban domuzu, aslan ve yaban eþeði gibi hayvanlarýn çok bulunduðuna iþaret eder. 13. yüzyýlda Marko Polo da “Nuh’un Daðý”nda araþtýrma yapmýþ, seyahatnamesinde bahsetmiþtir.
Aðrý, sadece Türkiye’nin en yüksek daðý deðil ayný zamanda bölgenin tarihi, coðrafyasý, iklimi, folkloru ve toplum hayatý üzerinde büyük etkisi olan bir tabiat harikasýdýr. Aðrý sýr yüklüdür, kültür doludur... Bu yüce daðýn baðrýnda nice efsaneler saklýdýr. Dað ile ilgili anlatýlacak o kadar çok þey var ki buraya sýðdýrmak imkânsýz...
Daðýn adý nedir?
Gelelim daðýn adýna: Cumhuriyet dönemi ile birlikte adý “Aðrý” olan daða, Kürtler “Grê Dað” demektedirler. Grê Dað Kürtçede kor tepesi, yanan tepe anlamýna gelmektedir. Kürtler günümüzde de daðý bu isimle adlandýrmaktadýrlar. “Grê dað”adý bir müddet Türkçede telaffuzun azizliðine uðramýþ ve bu isme binaen “Gridað” diyenlerde olmuþ. Kürtler küçük Aðrý’ya ise “Grê Bîçuk” küçük tepe-dað demektedirler. “Grê” Kürtçede dað, tepe manasýndadýr. Daha eski tarihlerde yanardað iken ve sonrasýnda Kürtler bu daða “Agiri” de demiþlerdir. “Agiri” Kürtçede “ateþ daðý, yanan dað ve ateþten dað anlamýndadýr.
“Ararat” Türkçe bir kelimedir
Tevrat’ta ve bazý kitaplarda Nuh’un Gemisinin tufandan sonra Ararat daðýna oturduðu yazýlýdýr. Ermeniler de Aðrý Daðý’na “Ararat” demektedirler. Türk Dil ve Tarih Kurumu tarafýndan yapýlan açýklamada ise “Ararat”’ýn Türkçe bir kelime olduðu ve bu ismin Türkler tarafýndan verildiði açýklanmýþtýr. Azeriler ise daðýn adýnýn “Er arvat” yani “erkek gibi kadýn” anlamýnda olduðu daha sonra dönüþerek “Ararat” olduðu yönündedir. Türklerde bir erkek ismi olarak ta geçmektedir. Hali hazýrda daðýn ismi Türkiye’de “Aðrý Daðý” ve “Agiri” diye telaffuz edilirken, Türkiye dýþýndaki evrensel adý ise “Ararat” diye geçmektedir.
Aðrý Daðýnýn adý Tufan olduðu zaman “Cudi” miydi?
Kur-an- ý Kerim’ in Nuh suresinde Nuh’un Gemisinin Cudi daðýnda olduðu belirtilmektedir. Acaba Aðrý Daðýnýn adý Tufan olduðu zaman “Cudi” miydi? Veya Aðrý daðýnýn güney karþýsýnda gemi siluetinin olduðu Meþar daðýnýn eski adý Cudi’ midir? Yahudi kutsal metinlerinde ve Hýristiyanlýktaki Nuh’ un gemisinin bu daða indiði inancý var.
Turizme kazandýrmak lazým
Daðý bir an önce turizme kazandýrmak hem bölgenin menfaatine olacaktýr. Daðdaki Korhan Kalesi ile Ermeni Kilisesi gibi tarihi kalýntýlar aslýna uygun olarak restore edilmelidir. Daðýn tarihsel, inançsal, doða ve diðer yönleriyle tanýtýmý bölgenin çýkarýna olacaktýr. Bölgenin kalkýnmasýný isteyen, Aðrý Daðý'na sevdalý herkes bu yönde çaba sarf etmelidir.
Daðýn adýný “Ararat” yapalým
Aðrý Daðý'nýn yüzde altmýþ beþi ve daðýn zirvesi Iðdýr ili sýnýrlarý içerisindedir. Iðdýrlýlar dað bizim, Aðrýlýlar ise bizim demektedirler.
Daðýn adý Türkiye’de de dünyada bilinen evrensel adý ile “Ararat” olmalý diye düþünüyorum. Siz ne dersiniz?
Murat AKKUÞ
25.10.2018, Iðdýr
