Iþýklý dostlarýn ýþýklý mektuplarý

20 Aðustos 2012 15:42 / 3653 kez okundu!

 


ÝSMAÝL BEÞÝKÇÝ VAKFI'NIN ÝLK KÝTABI

"Geçmiþe Tanýklýk" adlý kitap Ýsmail Beþikçi ile Yýlmaz Öztürk'ün elli yýl süren arkadaþlýklarý boyunca yazdýklarý mektuplardan oluþuyor. Beþikçi ve Öztürk, mektuplarýnda hapishane koþullarý, dýþarýdaki hayat, ülke sorunlarý hakkýndaki düþüncelerini paylaþýyorlar.


Dar bi rehên xwe qewîn e
Meriv bi dostên xwe*


"Gazete ve dergi arþivini burada da sürdürmeye çalýþýyorum. Koðuþa her gün yedi çeþit gazete alýnýyor. ... Ýlgili gördüðüm haberleri yazýlarý kesiyorum. ... Ýþte bu arþiv iþi, davalar için, mahkemeler için savunma hazýrlama dýþýndaki en önemli iþim. Bütün bunlar ileride gerekli olur; geniþ zamana sahip olursam, bunlarý gerektiði gibi kullanabilecek geniþ bir mekâným olursa o zaman kullanýr, deðerlendirir, anlayýþýyla yapýlýyor. ... [A]rþiv çalýþmasý, ... bana heyecan veriyor."

1996'da Ankara Merkez Kapalý Cezaevi'nden, arkadaþý Yýlmaz Öztürk'e yazdýðý mektupta, bir ömürdür biriktirdiði gazete arþivini böyle anlatýyor Ýsmail Beþikçi. Yýllar sonra, üç bin küsur cilt gazete ve yirmi iki bin kadar kitaptan oluþan ve 7 Ocak 2012'de kurulan Ýsmail Beþikçi Vakfý'na baðýþlanan bu arþiv, ilgilenen herkese açýk. Vakfýn 5 Mayýs'taki açýlýþýnda, Vakfýn ilk yayýný "Geçmiþe Tanýklýk, Ajans70, Ýsmail Beþikçi-Yýlmaz Öztürk Mektuplarý" ** da okurlarýyla buluþtu.

1962'de askerlik yaparken tanýþan Ýsmail Beþikçi ile Yýlmaz Öztürk'ün yaklaþýk elli yýl ve her koþulda süren arkadaþlýklarýný müthiþ ayrýntýlarla yansýtýyor mektuplar: Hapishane koþullarý, dýþarýdaki hayat, ülke sorunlarý, kitaplar, sanat, edebiyat paylaþýlýyor. Okurken bireysel olanýn aslýnda ne denli toplumsal olduðunu, her bireysel tarihin biraz da yaþanan dönemin tarihi olduðunu düþünmeye baþlýyorsunuz. Bu ülkenin en can yakýcý sorunu olan Kürt sorunu üzerine, Kürtler üzerine sosyolojik araþtýrmalar yapmaktan, kitaplar yazmaktan ve her koþulda doðru bildiðini dile getirmekten 17 yýlýný cezaevlerinde geçiren bir bilim insanýdýr Ýsmail Beþikçi. Nerede olursa olsun, içerde veya dýþarýda, bir ömürdür yaþadýklarýnýn, maruz kaldýklarýnýn, çok sevdiði arkadaþý Yýlmaz Öztürk'le mektuplaþmalarýna yansýdýðý kadarý bile Kürtlerin, Türklerin, solun, insan haklarýnýn, düþünce ve ifade özgürlüðünün bu ülkedeki tarihine dair çok þey anlatmaktadýr.

1960'larýn baþýnda Cumhuriyet gazetesinde muhabirdir Yýlmaz Öztürk, 60'larýn ortalarýnda Yeni Gazete'de çalýþmaya baþlar. Derslerde anlattýðý konular, kitaplarý ve yazýlarý nedeniyle üniversitedeki meslektaþlarý tarafýndan ihbar edilen Ýsmail Beþikçi'nin 1970'te üniversitedeki görevine son verildiðinde Yeni Gazete'de çalýþmakta olan Yýlmaz Öztürk "Çok keyfi olan iþlem üzerine, hukukla hiçbir iliþkisi olmayan iþlem üzerine Yeni Gazete'de çok güzel, çok deðerli bir yazý" yayýmlar.


Beþikçi: "Iþýklý dostum Yýlmaz"

1970 yýlý sonlarýnda Ajans 70'i kurar; "Ajans 70 bir reklam þirketidir" ve "Yýlmaz'ýn çok önemli bir eseridir." "Ajans 70, bir reklam þirketinin de toplumsal ve siyasal eleþtiriyi dikkate alabileceðini, çabalarýný bu duyarlýlýkla geliþtirebileceðini ortaya koymaktadýr." "Yýlmaz'ýn bana en önemli katkýsý hep eleþtirel olmasýdýr, uyarýcý olmasýdýr. ... Bu tutumuyla Yýlmaz bana her zaman bir ýþýk olmuþtur, sönmeyen bir ýþýk..." diye anlatýr Ýsmail Beþikçi arkadaþýný, "ýþýklý dostum" diye hitap eder mektuplarýnda.

Sadece Ýsmail Beþikçi'nin cezaevinde geçirdiði yýllar boyunca deðil, dýþarýdayken, farklý þehirlerde yaþarken de yazýþýrlar. Bazen küçük bir not, bir tebrik kartý, bazen edebi bir metin, bir aný, bir deneme, ülkenin sorunlarýný ele alan uzun yazýlar yazarlar birbirlerine...

Yýlmaz Öztürk bazen birkaç günde tamamlar bir yazýyý/mektubu. "Yýlmaz'ýn altmýþlardan bu yana gerek eve gerek çeþitli zamanlarda fakülteye, çeþitli zamanlarda çeþitli cezaevlerine, sýkýyönetim tutukevlerine gönderdiði mektuplar vardýr. Bunlar düþün özgürlüðü, ifade özgürlüðü, Türkiye'deki ve dünyadaki toplumsal ve siyasal iliþkiler yönünden çok deðerli, çok aydýnlatýcý, günümüze ayna tutucu mektuplardýr" der Ýsmail Beþikçi.


Dostlarýn ölüm haberleri gelir dýþarýdan

Kendisiyle dostluðunun ötesinde önemli ve deðerlidir Ýsmail Beþikçi ve görmezden gelinmiþtir, yok sayýlmýþtýr. "Otuz yýldýr Beþikçi'yi görmezden gelen tatlý su balýklarý" dediði, aydýn demeye dilinin varmadýðý "okumuþ yazmýþlarý" eleþtirir Yýlmaz Öztürk ve þöyle der bir mektubunda: "Beþikçi'nin zindaný onlarýn kristal avizeli saraylarýndan daha aydýnlýk."

Ýsmail Beþikçi, yattýðý cezaevlerindeki koþullarý, hapishane arkadaþlarýnýn çeþitli tutumlarýna iliþkin gözlemlerini dile getirir. 1979'da Ýstanbul Toptaþý Cezaevi'nde yatarken "fareler kedilerden büyük"tür. 12 Eylül öncesi zamanlardýr; dostlarýn ölüm haberleri gelir dýþarýdan. "Ümit (Doðanay) Hoca'nýn katledilmesinden büyük üzüntü duydum" der; Cavit Orhan Tütengil'in öldürülmesinin ardýndan yazdýðý mektupta "arkadaþlarýmýz birer birer katlediliyor" diye yazar.

Toptaþý Cezaevi'ndedir Beþikçi; 12 Eylül'den bir hafta önce Adapazarý'na, bir süre sonra Kaynarca Cezaevi'ne, oradan Ýzmit'e, oradan Çanakkale Cezaevi'ne, 1984 Kasýmýnda da, "27 saat süren bir yolculuktan sonra" Gaziantep Cezaevi'ne sevk edilir.

Bütün bu yaþananlar yalýn, abartýsýz ve yakýnmasýz yansýr mektuplara. Dýþarýda geçirilen birkaç yýldan sonra 1991'de Ankara'da cezaevinde yatarken Hakkari'den bir çobanla tanýþmýþtýr; özel tim tarafýndan aðzýna kurþun sýkýlmýþ, "alt ve üst diþleri sanki birbirlerine kaynamýþ", aðzýna ancak süt akýtýlabilen çobaný anlatýrken de ayný yalýnlýktadýr. Her koþulda sakin ve rahattýr Beþikçi.

Her mektupta eþlere selam gönderilir karþýlýklý. Yýlmaz'ýn bir kýzý vardýr, Elif; eðitimiyle, yakýndan ilgilenir Beþikçi. Kadýnlar ve çocuklar önemlidir ve kadýn sorunu "özünde eþitsizlik sorunu"dur. Bir arkadaþýyla birlikte Behice Boran'ý evinde ziyaret etmiþtir Beþikçi. "Behice Haným" reçel yapmaktadýr, iþ kýyafetiyle karþýlar onlarý, Kürt sorunu üzerine konuþurlar. Beþikçi'nin bu ziyarete iliþkin gözlemlerini paylaþtýðý mektup, kadýnýn toplumdaki yerine iliþkin yorumlar içerir; sosyalist yönetimlerin de kadýn sorununu çözemediðinden söz edilir.


Ýki büyük çocuk, her koþulda dost

Kitaplardan, dergilerden, sýklýkla söz edilir; sayýsýz kitap adý geçer, bazý kitaplara dair düþünce aktarýmlarý, eleþtiriler yapýlýr karþýlýklý. Cezaevindeyken arkadaþýndan çok sýk kitap ister Beþikçi. Osmanlýcasýný, Fransýzcasýný geliþtirmektedir; sözlükler de ister arkadaþýndan.

En eski tarihli mektup, Beþikçi'nin yazdýðý 1975 tarihli mektuptur ama daha eski mektuplar da vardýr aslýnda. Yýlmaz Öztürk, Beþikçi'nin askerlik dönemi ile 12 Mart arasý dönemde kendisine yazmýþ olduðu mektuplarý bulamadýðýndan oysa Beþikçi'nin o dönem Bitlis'ten gönderdiði mektuplarýn, "Doðu Mitingleri dönemine iliþkin mektuplarýn" çok önemli olduðundan söz eder. Bulacaðýna inanýr: "kitaplarýn arasýnda bir yerdedirler mutlaka..." Beþikçi de hâlen bu umudu korumaktadýr.

Tahliyeler olduðunda cezaevi kapýlarýnda bekler Yýlmaz Öztürk. Duruþmalarýna katýlýr Beþikçi'nin. Duruþma salonlarýndaki atmosferi yansýttýðý, insan tahlilleri, siyasal sisteme, düzene iliþkin deðerlendirmeler yaptýðý mektuplar yazar.

1994 baharýnda Ýstanbul Sultanahmet'teki "büyüleyici" atkestaneleri aðaçlarýný yazar Yýlmaz Öztürk, söz verir "erguvanlarýn çiçeklenmesini de" anlatacaðýna... Ýsmail Beþikçi, "artýk 61 yaþýnda sayýlýrým" der ama kendini "büyümüþ, eriþkin, yetiþkin bir kiþi olarak hissetmiyor"dur... Ýki büyük çocukturlar, her koþulda dost.

Yarým yüzyýla yakýn sürmüþ bu dostlukta, "ýþýklý dost" Yýlmaz, "ömrü yeterse"*** Beþikçi'yi yazmayý istediðini söylemiþtir. Bu artýk mümkün deðil ama Beþikçi'nin kaleminden Yýlmaz Öztürk'ü daha yakýndan tanýyabilmeyi umut edebiliriz...

Ajans 70'in bastýrdýðý "toplumu, siyaseti, yöneticileri ince ince eleþtiren" 80 kadar karttan 55'i mektuplarla birlikte kitapta yer almaktadýr. Ýsmail Beþikçi'nin kaleme aldýðý "Kýrk Yýl" yazýsý kitabýn baþýna konsa daha iyi olurdu ama bu yazýdan baþlayarak okunabilir kitap.

Ýsmail Beþikçi-Yýlmaz Öztürk Mektuplarý'nda gerçek dostluk bütün görkemiyle ortadadýr. "Albüm" bölümündeki fotoðraflara aydýnlýk gülüþler olarak yansýyan bu dostlukla, topraða kök salmýþ aðaçlar kadar güçlü görünüyor her ikisi de...


* Aðaç kökleriyle güçlüdür, insan dostlarýyla (Kürt atasözü)

** Ýsmail Beþikçi Vakfý Yayýnlarý, Ýstanbul, Mayýs 2012

*** Yýlmaz Öztürk'ü Mart 2009'da kaybettik.



Zeri ÝNANÇ

Bianet, 18.08.2012


 

Bu yazýyý Facebook'ta paylaþabilirsiniz+:
Facebook'ta paylaþ
0
Yorumlar
Uyarý

Yorum yazabilmek için üye olmalý ve oturum açmalýsýnýz.

Eðer sitemize üye deðilseniz buraya týklayarak hemen üye olabilirsiniz.

Eðer üye iseniz oturum açmak için buraya týklayýn.