'İdari Yargı Değişikliği Torbası'nda neler var?
11 Aralık 2013 23:30 / 2294 kez okundu!
Meclise 3 Aralık’ta bir kanun tasarısı sunuldu, adı; Danıştay Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı”. “Bazı kanunlarda değişiklik yapılması” başlığını taşıyan yasa değişiklikleri “torba yasa” olarak adlandırılıyor, “torba” çok uygun bir kelime, her şeyin içine doldurulduğu birbiriyle alakası olmayan pek çok yasa değişikliğinin yapıldığı bir torba. Hangi kanunlarda ne gibi değişiklikler teklif edildiğini bu torbadan çıkarıp bulmak maharet ister. Bunun için mutlaka biraz kanunla haşır neşir olmak gerek. Mesleğim gereği kanunla haşır neşir olan, hak, hukuk, insanlık değerlerinin korunması, yaşamın savunulması için idari yargıya sıkça başvuran birisi olduğumdan bu torbayı açmaya kalkıştım. Bakalım torbadan neler çıktı.
Danıştay tarihi misyonundan uzaklaştırılıyor
Tasarı yasalaşırsa, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu her daireden seçilecek ikişer üyeden, Vergi Dava Daireleri Kurulu da vergi dava daireleri başkanları ile her daireden seçilecek üç asıl üç yedek üyeden oluşacak. Var olan düzenlemede bu kurullar, tüm dairelerin başkan ve üyelerinin katılımı ile oluşuyor.
Danıştay'daki genel kurullar, sadece temyiz ya da itiraz mercii değil, aynı zamanda hukuk yaratılan, içtihat oluşturulan kurullardır. Değişiklikle bu kurullar aynı kişilerin oluşturduğu üst kurula dönüştürülüyor. Kastlaşmaya yol açma tehlikesinin yanı sıra, son karar merciinin sınırlı sayıda aynı kişilerin oluştuğu bir Danıştay, tarihi misyonundan uzaklaşır.
Değişiklikle Danıştay hiç bir davaya ilk derece mahkemesi olarak bakamayacak, sadece temyiz mahkemesi işlevi görecek. Yani tüzükler, yönetmelikler, genelgeler gibi bütün ülkede uygulanan düzenleyici işlemlere de idare mahkemeleri bakacak. Böylelikle Danıştay’ın kökleşmiş geleneği yok olacak, düzenleyici işlemlerin hukuksal denetimi zayıflayacak
Kolektif Davalar Engelleniyor
Değişiklikle ülke çapında uygulanan düzenleyici işlemler ile uygulama işlemlerinin iptali için birden çok davacı birlikte dava açamayacak. Bunun anlamı, herkesin ayrı ayrı dava açması, herkesin ayrı ayrı dava masrafı külfetine katlanmasıdır. Şu anda tek dava masrafıyla birden çok kişi ortaklaşa dava açabilmekte, değişiklikle özellikle çevre ve ekoloji hareketlerinin örgütlü dava açmalarının önüne geçilmeye çalışılıyor. Aynı zamanda, düzenleyici işlem ile uygulama işlemine karşı birlikte dava açılamayacağı kuralı getiriliyor. Davanın kaybedilmesi halinde idarenin avukat olmayan temsilcilerine avukatlık ücreti ödenmesi uygulamasının üzerine bir de her işlemin ayrı dava konusu yapılmasıyla oluşacak mali külfet, dava açma hakkını ortadan kaldıracaktır.
Dava açma süresi daraltılıyor
İdari davalardaki altmış gün olan dava açma süresi vergi davalarında olduğu gibi otuz güne indiriliyor. İdari davalar, özellikle ekoloji ve toplumsal konulardaki davalar uzun hazırlığı gerektiren davalardır. Dava açma süresinin daraltılması halinde bu hazırlığın yapılması mümkün olmayacaktır.
Yargılama mı, yangından mal kaçırma mı?
Torbanın içinden çıkan en ilginç ve tehlikeli değişiklik, idari yargılama usulüne getirilmek istenen ivedi yargılama müessesesidir. İvedi yargılamayla ilk bakışta yargılamadaki gecikmelerin ortadan kalkacağı, adaletin bir an önce gerçekleşeceği sanılabilir. Ama hiç de öyle değil. Değişiklikle ihale, acele kamulaştırma, ÇED olumlu belgesi ya da ÇED gerekli değildir kararları, Özelleştirme Yüksek Kurulu kararları, turizm teşviki kapsamında satış, tahsis ve kiralama işlemleri, kentsel dönüşüm kapsamındaki Bakanlar Kurulu kararlarının iptali davalarında ivedi yargılama usulü uygulanacak. İvedi yargılamada, dava açma süresi on beş gün olacak, on beş gün içinde idarenin vereceği savunma dilekçesi ile dosya karar aşamasına gelecek, yürütmeyi durdurma isteminin reddi kararlarına itiraz yolu kapatılıyor, ivedi verilen kararların temyiz süresi yedi gün olarak öngörülmüş, temyizden sonunda verilen kararlar için karar düzeltme başvurusu hakkı tanınmıyor.
Bu süreler, adil yargılama için gerçekçi süreler değildir, bu kadar hızlı, üstün körü inceleme ve değerlendirmelerin yapıldığı yargılamalarla hukuksal denetim yapılamaz. Bu düzenleme, zaman zaman dile getirilen "idari davaların yatırımları engellediği" düşüncesinin ürünüdür. İvedi yargılama ile kamu yararına olmayan, lüzumsuz-çılgın projelerin önü açılmaya çalışılıyor.
Kes/yapıştır yargılaması
Tasarı ile "grup dava" diye bir kavram getirilmiş, tarafları farklı kimi davaların grup dava olarak kabul edilmesinin yolu açılıyor. Bu davaların birinde verilen karar kopya edilip, diğerlerine yapıştırılarak hüküm kurulacak ve bu hükümler için temyiz yoluna başvurulamayacak.
Yani kes/yapıştır kararları geliyor. Aslında avukatlara, savcılara, yargıçlara, mahkemelere de gerek yok, bir bilgisayar programı yapılsın, dava bilgilerine göre bilgisayarın verdiği çıktı hüküm olarak kabul edilsin…
Torbada daha neler var? Pek çok davaya ilişkin kararlara karşı Bölge İdare Mahkemesi'ne itiraz yolu öngörülüyor, temyiz yolu kapatılıyor, karar düzeltme yoluna gidilebilecek davalar sınırlandırılıyor.
Torbadan son olarak, diğerleriyle hiç alakası olmayan bir değişiklik önerisi daha çıkıyor; Asliye Ceza Mahkemelerinde Cumhuriyet Savcısı bulundurulmaması süresi 1 Ocak 2014'den 1 Ocak 2019'a uzatılıyor. Bu sayede, beş yıl daha Asliye Ceza Mahkemelerinde savcının avukatlardan daha yukarıda oturması tartışmasını yaşamayacağız, ne mutlu bize…
Not : 25 Kasım 2012 tarihinde kurulan Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi'nin sevgili Sevil Turan ile birlikte yürüttüğüm eş sözcülük görevim, 30 Kasım'da yapılan Konferans/kongre ile sona erdi. Yazmaya daha fazla zaman ayıracağımdan mutluyum. Eşitlik, özgürlük, adalet, yaşanabilir dünya mücadelemiz devam ediyor. Bunun siyasetini örmek için kurulan Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi'nin yeni döneminde eş sözcülük görevini üstlenen Sevil Turan ve Naci Sönmez ile Parti Meclisi, Merkez Disiplin Kurulu üyelerine, Arabulucumuza başarılar diliyorum.
Arif Ali CANGI
Avukat
11.12.2013, İzmir
