Icheri Sheher’in (İçeri Şehir) dar, parke taşlı, çok kıvrımlı ve çok gölgeli yokuşundan çıkıyorum.

 

****

 

ZARİFA SALAHOVA VE MİNYATÜR KİTAP MÜZESİ

 

                              Kitaplarımızı, hayallerimizi elimizden alsalar, öylece ortada kalakalacağız. (Dostoyevski)                                                                                                                        

Icheri Sheher’in (İçeri Şehir) dar, parke taşlı, çok kıvrımlı ve çok gölgeli yokuşundan çıkıyorum.

Biraz sonra Bakü’nün zarif hanımefendilerinden biri ile randevum var. Çok heyecanlıyım.

Çok heyecanlıyım, çünkü kitapları birer bilgi kaynağı oldukları için değil sadece, birer obje olarak, bir koku olarak ve masada, kütüphanede bir duruş olarak ta çok severim.

Zarifa Hanım, müzenin girişinde karşılıyor beni ve fuayeye konumlandırılmış çalışma ofisine geçiyoruz. Bu çok etkileyici müzeye benim üçüncü gelişim ama Zarifa Hanım ile ilk kez karşılaşıyoruz.

Zarifa Hanım, 86 yaşında ama yaşam sevincinden, coşkusundan ve çalışma enerjisinden hiçbir şey kaybetmemiş bir hanımefendi. Çaylarımızı yudumlarken bana öncelikle gelecek projelerinden, açmayı planladığı yeni sergilerden ve Minyatür Kitap Müzesinin gelişme stratejilerinden coşku ile bahsediyor.

Zarifa Salahova 1932 Bakü doğumlu. Azerbaycan Pedagoji Üniversitesi / Filoloji Bölümü ve Moskova Polygraphic (Editoriyal ve baskı bölümü) Enstitüsü mezunu. Azerbaycan’ın Onursal Kültür Elçisi.

35 yıldır Azerbaycan Kitap Severler Cemiyetinin başkanı ve aynı zamanda UNESCO Azerbaycan Milli Komitesinin ve Ulusal Olimpiyat Komitesi İcra Kurulu üyesi. Azerbaycan Milli İlimler Akademisi İnsan Hakları Enstitüsü profesörü.

Zarifa Hanım, Birçok ulusal ve uluslararası ödül, madalya ve onur diplomasının da sahibi.

Zarifa Hanım, aynı zamanda halen Rusya Federasyonu Güzel Sanatlar Akademisinin ve Rusya Federasyonu Ressamlar Birliğinin 2. Başkanı olan ünlü Azeri –Rus ressamı Tahir Salahov’un kız kardeşi. Zarifa Hanım, sohbetimizde kardeşi ünlü ressam Tahir Salahov’u anlatırken iki ilginç olaydan da bahsediyor;

Birincisi, Tahir Salahov’un Anıt Kabir’ de yer alan kurtuluş savaşı ve cumhuriyetin kuruluşunu anlatan panorama resminin yapılmasında baş ressam olarak görev almış olması. Diğeri ise, dönemin T.C Cumhurbaşkanı olan Süleyman Demirel’e Azerbaycan’ın Milli Lideri Haydar Aliyev tarafından verilen 80. Yaş günü hediyesi olan “Süleyman Demirel yağlı boya portresinin” de Tahir Salahov tarafından yapılmış olması. Bu resmi yapması için Tahir Salahov özel olarak Haydar Aliyev tarafından görevlendirilmiş. Tahir Salahov’da Süleyman Demirel’in bir portre fotoğrafına bakarak yağlı boya tabloyu gerçekleştirmiş.

Minyatür Kitap Müzesini Zarifa Hanım ile birlikte geziyoruz.

Müzede çoğunluğu en büyükleri 75 x 75 mm boyutunda ve 80 farklı ülkeden toplam 5.560 adet minyatür kitap sergileniyor. Kitapların sergilendiği her bir camekânın önünde durup tek tek kitaplar üzerine konuşuyoruz. Müzede toplam 39 adet camekân var ve kitaplar türlerine göre sınıflandırılarak bu camekânlar içinde sergileniyor. Zarifa Hanım burada gördüğümüz kitapların koleksiyonunun tamamı olmadığını, 2014 yılında aldığı bir kararla müzenin Azerbaycan’ın diğer bazı şehirlerinde de şubelerini açtığı söylüyor. 2014 yılında Nahcivan’da müzenin ilk şubesi açılmış ve burada 1.051 minyatür kitap sergileniyormuş. Ardından 2016 yılında Gence de açılan şubede ise 1.052 minyatür kitap ve 2017 yılında kurulan Şeki şubesinde ise 687 minyatür kitap sergileniyormuş. Böylece Zarifa Hanımın bu muhteşem koleksiyonunda yer alan minyatür kitapların toplamı 8. 350 adette ulaşıyor. Ve halen dünyanın birçok yerinden,  birçok kurum ve kişilerden müzeye kitap bağışı da devam ediyormuş.

Bu çok değerli ve inanılmaz kitap koleksiyonun bir bölümü (2.913 özel basılmış minyatür kitap) 1 Ekim 2014 tarihinde dünyanın en geniş minyatür kitap koleksiyonu olarak Guinness Rekorlar Kitabında yer almaya hak kazanmış.

Zarifa Salahova’ın bu çok kıymetli minyatür kitap koleksiyonu bugüne kadar, Kabil / Afganistan (1988), Dakka / Bangladeş (1991), Haifa / İsrail  (1994), Şangay / Çin (1995 ve 2010), Moskova / Rusya (1997 ve 2000), Kiev / Ukrayna (2000), Sydney / Avustralya (2000), Mainz / Almanya (2003), Ankara / Türkiye (2005), Paris / Fransa (1999 ve 2006), Sudi Arabistan (2007), Londra / İngiltere (2009),  Minsk / Beyaz Rusya  (2009 ve 2013), Pekin / Çin (2011), Havana / Küba (2011 ve 2014) gibi dünya şehirlerinde sergilenmiş.

Ve Zarifa Hanım, yeni şehirlerde yeni sergi planları üzerine çalışıyor.

Zarifa Hanım, minyatür kitap koleksiyonu yapmaya karar vermesinin öyküsünü de şöyle anlatıyor; 1982 yılının Kasım ayında, Moskova’da Kitap Severlerin Gönüllü Sendikasının bir etkinliğine katılıyor ve burada 1835'te yayınlanan I. Krylov'un masallarının tam koleksiyonunun minyatür baskısını (küçük ebat facsimile kopyalarını) 23 Ruble ödeyerek satın alıyor.  Ve böylece bu müthiş koleksiyonun öyküsü de başlıyor. 35 yılda 8.000’den çok minyatür kitap satın alarak koleksiyonunu geliştiriyor.

İlkin Bakü’de milli etkinliklerin yapıldığı mekânların fuayelerinde sergilemeye başlıyor kitap koleksiyonunu. Ve bu etkinliklerin birinde Azerbaycan Milli Lideri Haydar Aliyev’in bu koleksiyon çok dikkatini çekiyor, yakından ilgileniyor ve Zarifa Hanımdan merakla detaylı bilgiler alıyor.

Zarifa Hanımdan dinliyorum;

2001 yılında Haydar Aliyev tarafından hazırlatılan “Kültür Mirasımız” adlı iki ciltlik bir kitap projesi var. Haydar Aliyev, söz konusu kitapta Zarifa Salahova ve kitap koleksiyonunun da mutlaka yer alması için yazar ve editörlere talimat veriyor. Aylar sonra, son derece kaliteli ve pahalı bir baskı ile hazırlanan iki ciltlik kitaplar Haydar Aliyev’e sunulduğunda, Haydar Aliyev kitap içeriğinde Zarifa Salahova’nın yer almadığını fark ediyor. Ve derhal yeni bir talimatla kitapların bu şekilde dağıtılmasını engelliyor ve yeniden, bu sefer içeriğinde Zarifa Salahova’nın da yer alacağı şekilde kitapları yeniden hazırlatıyor.

Bugün gezdiğimiz Minyatür Kitap Müzesinin içeri şehirde olan bu güzel mekânı da yine Haydar Aliyev’nin talimatı ile 2002 yılında müzeye tahsis ediliyor.

Müze 23 Nisan 2002 tarihinde açılıyor. Müzenin bu tarihte açılmasının özel bir anlamı da var. W. Shakespeare 23 Nisan 1616 tarihinde öldü. UNESCO tarafından bu gün, bütün dünyada “Uluslararası kitap ve telif hakları günü” olarak ilan edildi. İşte bu yüzden Zarifa Hanım müzenin bu tarihte açılmasını özel olarak planlamış. Ve o günden günümüze, müze, dünyanın ilk ve tek minyatür kitap müzesi olma özelliğini de koruyor. Müzede yer alan en küçük kitap ise, Japonya’da basılan 0,75 x 0,75 mm boyutundaki Dört Mevsim Çiçekleri isimli kitap.

Sohbetimizin sonuna doğru Zarifa Hanım bana koleksiyonunu Ankara’dan (2005) sonra bu kez de İstanbul da sergilemeyi çok istediğinden bahsediyor. Ben de mekân seçiminden tüm iletişim süreçlerinde kendisine elimden gelen desteği vermeye söz veriyorum.

Müzeden ayrılırken, büyük bir incelikle bana 2016 yılında Bakü’de düzenlenen Olimpiyat Oyunları için hazırlanan mini kitabı hediye ediyor.

Kültür Elçisi Zarifa Salahova’yı selamlayarak, kitapların ve bu güzel insanın içimde yarattığı ferahlıkla müzeden ayrılıyorum.

 

ALİ B. KUTVAN

Eylül 2018, Bakü

 

 

Yorumlar
Uyarı
Yorum yazabilmek için üye olmalı ve oturum açmalısınız. Eğer sitemize üye değilseniz buraya tıklayarak hemen üye olabilirsiniz. Eğer üye iseniz oturum açmak için buraya tıklayın.