Responsible Statecraft: Türkiye yeniden büyük bir bölgesel güç
07 Mart 2022 17:56 / 465 kez okundu!
Türkiye, tartışmasız bugün dünyanın en önemli Müslüman ülkesidir. Aynı zamanda uluslararası ilişkilerde “başına buyruk” hareket eder hale geldi. Peki Türkiye, NATO ile Rusya arasında Ukrayna üzerinden yürütülen karmaşık vekalet savaşında nerede duruyor?
****
Responsible Statecraft: Türkiye yeniden büyük bir bölgesel güç
Türkiye, tartışmasız bugün dünyanın en önemli Müslüman ülkesidir. Aynı zamanda uluslararası ilişkilerde “başına buyruk” hareket eder hale geldi. Peki Türkiye, NATO ile Rusya arasında Ukrayna üzerinden yürütülen karmaşık vekalet savaşında nerede duruyor?
Türkiye, dünya tarihinin en büyük ve en uzun ömürlü imparatorluklarından biri olan güçlü Müslüman Osmanlı İmparatorluğu’nu yaklaşık altı yüzyıl boyunca yönetirken muazzam bir siyasi ve askeri deneyim kazandı. Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda yıkılıp parçalandıktan sonra, yara bere içinde olan Türkiye, yavaş yavaş büyük bir bölgesel güç konumuna geri tırmandı.
Özellikle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 20 yıllık liderliği altında Türkiye, sadece bir Ortadoğu gücü olarak değil, aynı zamanda Avrupa, Balkan, Akdeniz, Kafkas, Orta Asya, Avrasya, hatta Afrikalı bir oyuncu olarak statüsünü savunmak için harekete geçti.
Türkiye’nin coğrafyası onu güçlü kılan etkenlerden biri. Tankerler, ticari gemiler ve savaş gemileri için ve Kırım’da bulunan Rusya’nın Karadeniz Filosu için kritik olan Çanakkale ve İstanbul Boğazı gibi stratejik boğazlara sahip. Bu durum, Ankara’ya daha fazla jeopolitik ağırlık kazandırıyor.
Yüzyıllar boyunca, çarların Rus İmparatorluğu düzenli olarak Osmanlı topraklarının bazı kısımlarını ilhak etti; bu, Türkiye’nin 1952’de neden hızla NATO’ya koruyucu üyelik istediğini ortaya koydu ve böylece NATO’nun en doğu kanadında açık Avrupa statüsünü ortaya koydu.
Ancak 1991’de Sovyetler Birliği’nin çöküşü ve yeni Sovyet sonrası devletlerin ortaya çıkmasıyla birlikte, Türkiye birdenbire Rusya ile kara sınırı olmadan ve en önemli coğrafi/jeopolitik “tehdidi”nin neredeyse bir gecede ortadan kaybolmasıyla kendini buldu.
Türkiye bugün hala bir NATO üyesidir, ancak o zamandan beri ABD’deki eşdeğeri yerine Rus S-400 füze sistemini satın alacak kadar ileri giderek, NATO kural ve beklentilerine sık sık karşı çıkmıştır. Gerçekte, NATO artık savunma açısından Türkiye için pek önemli değil.
Ve bugün Türkiye, Washington’un uluslararası sahnede istediğini yapmaya hazır bir NATO müttefiki olarak tanımlanmayı artık kabul etmeyecektir. Türkiye, tek bir ülkeye veya güce bağlı olmayan geniş bir bölgesel liderliği arzuluyor.
Libya’da önemli bir rol oynuyor, Filistin davasını güçlü bir şekilde destekliyor, Müslüman Kardeşler ile dost, Azerbaycan’ı Ermenistan ile son savaşında kararlı bir şekilde destekledi, Somali ve diğer Afrika ülkelerinde aktif, İran ile iyi ilişkiler sürdürüyor. Ukrayna’ya silah satıyor, ekonomik ve stratejik açıdan Rusya ile yakın çalışıyor, Orta Asya Türk devletleriyle yakın bağlarını koruyor ve Çin’in Avrasya çapında vizyoner ve stratejik Kuşak ve Yol Girişimi’ne katılmakla yakından ilgileniyor.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Ukrayna ve Rusya arasındaki mevcut NATO güdümlü çatışmada Türkiye, NATO ve Rusya arasındaki çekişmede net bir taraf olmak niyetinde değil.
Türkiye, Rusya’nın işgalini açıkça bir “savaş” olarak eleştirdi. Türkiye, Rus savaş gemilerinin Karadeniz’e geçişi üzerinde yasal kontroller uygulayabilir. Türkiye, Rusya ile önemli bağlarını sürdürmekle birlikte, Kırım’daki Tatarları (Türkleri) de destekliyor ve hepsinden önemlisi, bölgedeki diğer devletlerin ulusal egemenliğini tehdit eden her türlü Rus hamlesine karşı çıkıyor. Türkiye ayrıca son derece etkili Bayraktar dronelarını Ukrayna’ya satıyor.
Ankara, hem Rusya hem de Ukrayna nezdinde güvenilirliğe sahip olduğu için arabuluculuk yapmayı bile teklif etti.
Bazıları NATO’nun bu Ukrayna ihtilafından güçlenerek çıkacağına inanırken, bu savaşın Batı için zorlayıcı ekonomik sonuçları ortaya çıktıkça, NATO üyesi olmayan yetkililer ve Avrupa’daki halklar, NATO’ya katılmanın gerekliliği hakkında şüpheye düşeceklerdir.
Öte yandan Çin’in Avrasya vizyonu; yükselen bir ekonomik, altyapı hatta “medeniyet” karakteri sunuyor. Ne Türkiye ne de dünyanın çoğu ülkesi Çin’in bu projesine katılımdan vazgeçmek istemeyecektir.
Türkiye’nin hem Ukrayna hem de Rusya ile olan iyi bağları, Türkiye’yi her iki ulusa karşı pozisyon almaya zorluyorsa da Ukrayna’dan yana çok daha ağır basıyor. Ankara hem kendine güveniyor hem de kimse tarafından hafife alınmak istemiyor. Aynı zamanda Orta Doğu, Kafkaslar ve elbette Washington ile ilişkileri üzerinden jeopolitik dünyanın merkezi olarak kendine olan inancını sürdürmeye çalışıyor.
Washington, “ayıyı” tuzağa düşürmeye yönelik en son ideolojik politikasının arkasında dünyanın desteği olduğuna inanıyorsa, kendini kandırıyor. Müslüman dünyasının büyük bir kısmının Washington’un tutumuna katılmamış olması dikkat çekicidir.
Bu, ABD’nin artık yatıştırılması gereken tek güç olmadığı dünyadaki güç dengesinin değişmesini yansıtıyor. Hem Rusya hem de Çin, Ortadoğu ve Avrasya’nın jeopolitiğinde giderek daha fazla önem kazanıyor; bu nedenle çoğu Orta Doğu devleti, yalnızca NATO’nun ısrarı üzerine Rusya veya Çin ile önemli ilişkilere zarar verme riskini göze almak istemiyor.
Ayrıca çoğu gelişmekte olan ülke, Washington’ın Ukrayna’ya karşı Rusya’nın “saldırganlığını” teşvik etme eylemini okurken bile, ABD’nin Irak’a karşı da tam olarak 20 yıl önce bunu yaptığını hatırlamadan edemezler.
Washington’un; Afganistan, Libya, Somali, Suriye de dahil olmak üzere onlarca yıl boyunca diğer ülkelerde yasal olarak temelsiz sayısız askeri müdahale ve Yemen’e karşı acımasız savaşlarında Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ne doğrudan desteği unutulmuyor. Dünyayı yok edecek maceralarına destek talep eden Washington’a karşı tolerans azalıyor.
Bu nedenle, gelecekte Doğu-Batı ilişkileri söz konusu olduğunda çoğu Orta Doğu ülkesinin “dengeli” veya tarafsız kalmasını bekleyebiliriz.
Çin’in jeopolitik önemi, artık Washington’un melodisine göre dans etme ihtiyacından çok daha ağır basıyor. İsrail bile Biden’ın Rusya’ya yönelik politikalarını tam olarak benimsemekte tereddüt etti.
Özetle, Türkiye’nin NATO üyeliği, Ankara’nın Rusya veya Çin’e düşman olan bir Amerikan dış politikasına uzun vadeli bir destek verme garantisi olmayacaktır.
Bu görüş, NATO’nun bugün Türkiye’nin karmaşık jeopolitik politikalarını nasıl gördüğünü en iyi şekilde tanımlayabilir.
Responsible State Craft’ta Graham E. Fuller tarafından kaleme alınan analiz gdh.digital tarafından çevrilmiştir.
Adem KILIÇ
05.03.2022
Son Güncelleme Tarihi: 07 Mart 2022 17:58
